اهمیت نتایج تست دهانه رحم در درمان موفق و به موقع سرطان دهانه رحم
همان‌طور که می‌دانید انجام چکاپ‌های سالانه و دوره‌ای برای همه افراد به ویژه بانوان ضروری است. یکی از مهم‌ترین چکاپ‌های زنانه که برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم انجام میشود، تست دهانه رحم است. دو مورد از مهم‌ترین تست‌های دهانه رحم، پاپ اسمیر و اچ.پی.وی هستند. انجام منظم (هر 3 الی 5 سال یک بار) این دو تست، برای خانمهای 21 الی 65 ساله الزامی‌ست، زیرا می‌تواند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را به حداقل ممکن برساند. بی‌توجهی به علائم هشدار که به آنها اشاره خواهیم کرد و عدم مراجعه به موقع نزد پزشک و انجام ندادن تست پاپ اسمیر می‌تواند عواقب بسیار جدی به همراه داشته باشد. در مقاله حاضر پیرامون این تست‌های غربالگری صحبت خواهیم کرد.
آنچه در این مقاله می خوانید:
منظور از تست دهانه رحم و هدف از انجام آن
برخی از بانوان در طول زندگی دچار علائم مختلفی مانند خونریزی‌های غیر طبیعی از واژن، خونریزی در خارج از دوره پریود و خونریزی و درد در حین رابطه جنسی می‌شوند. دیدن هرگونه نشانه غیر طبیعی مانند این موارد که مشکوک به ارتباط با سرطان دهانه رحم هستند، هشداری برای بانوان خواهد بود و باید در اولین فرصت به پزشک متخصص زنان مراجعه کنند. بعد از مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص زنان و بازگو کردن علائم غیر طبیعی خود، پزشک مربوطه آزمایش‌های دهانه رحم را تجویز می‌کند.
هدف از انجام تست
این آزمایش‌ها برای تشخیص هرگونه سلول‌های پیش سرطانی یا سرطانی طراحی شده‌اند و انجام آنها ضروری است، در واقع انجام تست دهانه رحم کمک می‌کند سلول‌های پیش سرطانی یا سرطانی را در زمان مناسبی شناسایی و راحت‌تر درمان کنیم.
چه زمانی تست لازم است؟
برخی از خانمها ممکن است با علائمی روبه‌رو شوند، که علائم هشدار نامیده می‌شوند. این علائم می‌توانند با دو عارضه جدی یعنی بیماری اچ.پی.وی و سرطان دهانه رحم ارتباط داشته باشند. این علائم عبارت‌اند از:
- ♦ترشحات غیر عادی و بدبو واژینال
- ♦احساس درد حین رابطه جنسی
- ♦خونریزی در حین رابطه جنسی (یا پس از انجام آن)
- ♦خونریزی خارج از دوران قاعدگی
- ♦درد در ناحیه لگن
- ♦درد و خونریزی حین ادرار
- ♦ و ...
نتیجه تست
اگر بعد از انجام تست‌های مربوطه، وجود سلول‌های سرطانی یا حتی سلول‌های پیش سرطانی تشخیص داده شوند، پزشک متخصص اقدامات درمانی لازم را شروع خواهد کرد. در مواردی هم که نتیجه تست‌ها مبهم بوده و قطعی نیستند، پزشک بیمار را برای مدتی تحت نظر می‌گیرد تا با انجام مجدد تست‌های لازم در بازه زمانی طولانی‌تر، تغییرات سلول‌های دهانه رحم بیمار را بررسی و در ارتباط با وی تصمیم گیری کند.
انواع تست‌ها
به طور کلی پزشک زنان با استفاده از تست‌های مختلف دهانه رحم مانند معاینات لگنی، آزمایش پاپ اسمیر، آزمایش کولپوسکوپی، آزمایش اچ.پی.وی و آزمایش خون، می‌تواند هرگونه تغییرات غیر طبیعی و نامطلوب در رحم و دهانه رحم بانوان را شناسایی و برای درمان و اقدامات لازم تصمیم‌گیری کند. در بین آزمایش‌های ذکرشده، مهم‌ترین آزمایش، تست پاپ اسمیر است و معمولاً منظور از تست دهانه رحم، همان پاپ اسمیر است.
نحوه انجام پاپ اسمیر
در این تست با کمک ابزاری مخصوص نمونه‌هایی از بافت خود دهانه رحم و ترشحات آن در بانوان با رده سنی ٢۵ تا ۶۵ سال جمع‌آوری شده و به آزمایشگاه فرستاده میشود تا آزمایش‌های لازم روی نمونه‌ها انجام پذیرد.
جواب پاپ اسمیر
جواب این تست بر روی برگه به صورت یک گزارش از وضعیت سلول‌های دهانه رحم صادر میشود. اگر جواب آزمایش نرمال باشد، فرد می‌تواند تست‌های بعدی را هر ۵ سال یکبار یا 3 سال یک بار (بنابر نظر پزشک) تکرار کند. اما اگر جواب غیر نرمال باشد، نیاز به بررسی‌های بیشتر خواهد داشت.
چه افرادی باید حتماً آزمایش‌های غربالگری دهانه رحم را انجام دهند؟
توصیه بسیاری از پزشکان برای انجام تست دهانه رحم این است که همه بانوان در سنین ٢١ تا ٦۵ سالگی، هر سه الی پنج سال یک بار این تست را انجام دهند؛ اما به طور‌کلی انجام تست پاپ اسمیر برای افرادی با شرایط خاص ضرورت و الزام بیشتری دارد. در ادامه شرایط افرادی را که لازم است حتماً این تست را انجام دهند، ذکر می‌کنیم:
- ♦افرادی که نتیجه آزمایش اچ.آی.وی آنها مثبت شده باشد. (مبتلایان به ایدز)
- ♦افرادی که هرگونه تغییرات غیر طبیعی و مشکوک در دهانه رحم آنها تأیید شده باشد.
- ♦افرادی که در گذشته تحت شیمی درمانی قرار گرفته‌‌اند.
- ♦افرادی که سیستم ایمنی ضعیف یا مشکلات خود ایمنی دارند.
- ♦فردی که در دوره‌ای از زندگی (به ویژه قبل از تولد) در معرض دی اتیل استیل بسترول قرار گرفته باشد.
- ♦خانمهای سیگاری (یا کسانی که آن را ترک کرده‌اند)
- ♦افرادی که رابطه جنسی کنترل نشده یا چند شریک جنسی دارند.
- ♦افرادی که تبخال تناسلی داشته یا دارند.
- ♦افرادی که در خانواده خود سابقه ابتلا به بیماری‌های نظیر اچ.پی.وی یا هرگونه سرطان را دارند.
پزشکان توصیه می‌کنند که هر فردی با توجه به سن خود باید به طور منظم آزمایش پاپ اسمیر را انجام دهد، زیرا ویروس اچ.آی.وی قادر است به صورت مخفی و خاموش در بدن باقی بماند و با گذشت زمان، رشد و پیشرفت کرده و سپی علائم خود را با کمی تأخیر در بدن فرد آشکار کند.
طبق اطلاعات به دست آمده برخی از بانوان که سن بالای ٦۵ سال دارند، در صورتی که نتایج تست پاپ اسمیر آنها نرمال باشد و در گذشته سابقه تست دهانه رحم آنها مشکوک نباشد، ممکن است با دستور پزشک، در آینده نیازی به انجام تست پاپ اسمیر مجدد نداشته باشند.
تست دهانه رحم را هر چند وقت یک بار انجام دهیم؟
زمان انجام تست دهانه رحم یکی از موارد مهمی است که باید قبل از هر چیزی قابل توجه همه بانوان باشد. همان‌طور که گفتیم دو مورد از اصلی‌ترین تست‌های دهانه رحم، تست‌های پاپ اسمیر و اچ.پی.وی هستند. این دو تست در شناسایی زودهنگام بیماری سرطان دهانه رحم نقشی کلیدی دارند، اهمیت این دو تست از آن جهت است که تست اچ.پی.وی می‌تواند تغییرات غیر طبیعی سلول‌های دهانه رحم را (که پیش زمینه بروز سرطان هستند) مشخص کند و همچنین تست اچ.پی.وی نیز وجود یا عدم وجود ویروس پاپیلومای انسانی که یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز سرطان دهانه رحم است را تشخیص می‌دهد.
انجام همزمان پاپ اسمیر و اچ.پی.وی
متخصصین توصیه می‌کنند خانمهای بالغ بین سنین 21 تا 65 سال، هر دو تست را به صورت منظم و دوره‌ای انجام دهند تا بتوان با خیالی راحت سلول‌های پیش سرطانی را قبل از سرطانی شدن شناسایی و به طور کامل درمان کرد. انجام همزمان این دو تست بسیار مفید است، زیرا در صورت نرمال بودن همزمان نتایج آنها میتوان به جای انجام آزمایش دهانه رحم طی هر سه سال یک بار، هر پنج سال یک بار آن را انجام داد.
دو گروه از افراد یعنی کسانی که هیسترکتومی انجام داده‌اند و کسانی که سابقه سرطان دهانه رحم و زگیل تناسلی ندارند از انجام این دو تست به طور همزمان مستثنی هستند؛ البته این توصیه‌ها برای هر فرد بنابر شرایطش متفاوت است و حتماً هر شخص باید با پزشک خود مشورت کند.
در ارتباط با بازه زمانی مناسب برای تکرار تست‌های دهانه رحم، میتوان به نکات ذیل توجه کرد:
- ♦خانمهای کوچک‌تر از ٢١ سال که تجربه انجام رابطه جنسی را نداشته‌اند، لازم نیست هیچ یک از این دو تست را انجام دهند. (مگر زمانی که تجربه رابطه جنسی داشته باشند.)
- ♦پزشکان معمولاً به خانمهای 21 تا 29 ساله توصیه می‌کنند که تست‌های پاپ اسمیر و اچ.پی.وی را هر 3 تا 5 سال یک بار تکرار کنند. (در دختران باکره نیز به دلیل حفظ پرده بکارت به جای آزمایش دهانه رحم از معاینات لگنی و آزمایش خون استفاده شود، مگر آنکه علائم مشکوکی داشته باشند.)
- ♦از آنجایی که اکثر بیماری‌های زنانه در سنین 30 تا 65 رخ می‌دهند، انجام تست‌های غربالگری نیز باید حداکثر هر 3 سال یک بار انجام شود.
- ♦انجام هر دو تست برای خانمهای بالای ٦۵ سال ضروری نیست، مگر در حالتی که سابقه سرطان رحم داشته باشند یا اینکه نتایج تست‌های قبلی آنها نرمال نباشد.
پس نتیجه می‌گیریم که بهترین سن برای شروع تست دهانه رحم و غربالگری سرطان دهانه رحم 21 سالگی است، مگر در بانوانی که در سنین پایین‌تر ازدواج کرده باشند. به طور کلی تا قبل از سن 21 احتمال ابتلا به بیماری‌های دهانه رحم و همچنین سرطان دهانه رحم بسیار اندک خواهد بود.
فاکتورهایی که سن ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهند:
- ♦ازدواج در سنین پایین
- ♦داشتن شرکای جنسی متعدد
- ♦روابط جنسی پر خطر و کنترل نشده
- ♦وراثت (سوابق خانوادگی)
- ♦بیماری‌های مربوط به نقص سیستم ایمنی
- ♦تجربه تبخال یا زگیل تناسلی
در حالت کلی نتایج آزمایش دهانه رحم فعلی شما همراه با نتایج آزمایش قبلی دهانه رحم‌تان، خطر ابتلا به سرطان یا بروز سلول‌های پیش سرطانی دهانه رحم را تعیین خواهد کرد. بررسی نتایج توسط پزشک انجام میشود و به وی کمک می‌کند که تشخیص نهایی خود را اعلام کند.
به طور‌کلی انتخاب گزینه‌های مختلف درمانی به میزان شدت مشکلات دهانه رحم شما، پیشرفت بیماری و نتایج غربالگر‌های قبلی بستگی دارد و متناسب با آنها و فقط توسط متخصص انتخاب میشود.
مراحل انجام آزمایش‌های لازم برای تشخیص قطعی سرطان دهانه رحم
- ♦شرح حال‌گیری و بررسی سوابق پزشکی: در ابتدا پزشک از بیمار درباره سابقه پزشکی او و خانواده وی سؤال می‌کند. این پرسش و پاسخ‌ها به پزشک متخصص کمک خواهد کرد تا میزان استعداد شما در ابتلا به بیماری و هرگونه علائم و نشانه‌های اثرگذار در تشخیص وضعیت جسمانی شما را پیدا کند.
- ♦معاینه فیزیکی: بعد از سؤال‌های مربوط به سوابق پزشکی، معاینات فیزیکی کامل بدن بیمار توسط پزشک شروع میشود. احتمال دارد پزشک واژن بیمار را بررسی و معاینه کند. ارزیابی وضعیت سلامت عمومی بیمار به پزشک متخصص کمک می‌کند تا درباره تست‌های بعدی راحت‌تر تصمیم بگیرد.
- ♦پاپ اسمیر: با توجه به سن بیمار، سوابق پزشکی و خانوادگی و همچنین نتیجه معاینه فیزیکی، پزشک تصمیم می‌گیرد که آیا شما به انجام پاپ اسمیر نیاز دارید یا خیر. اگر تاکنون سابقه مراجعه به پزشک را نداشته باشید، احتمال آنکه پزشک معاینات لگنی و تست دهانه رحم یا آزمایش پاپ اسمیر را تجویز کند زیاد است. در مواردی که جواب این تست نرمال باید، پزشک شما را مرخص می‌کند؛ اما اگر مورد غیر نرمالی در تست وجود داشته باشد، ممکن است متخصص یک یا چند مورد از آزمایش‌های ذیل را برای شما تجویز کند.
- ♦آزمایش خون یا هورمون: در مواردی که پزشک احتمال می‌دهد نتایج غیر نرمال پاپ اسمیر با عفونت در ارتباط است، امکان دارد برای اطمینان برای بیمار آزمایش خون تجویز کند. حتی ممکن است بخواهد هورمون‌های بیمار خود را نیز بررسی کند.
- ♦تست اچ.پی.وی: در مواردی که عفونت وجود دارد، پزشک برای آنکه دریابد این عفونت ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی است یا خیر تست دهانه رحم یا تست اچ.پی.وی را تجویز می‌کند.
- ♦کولپوسکوپی: بعد از انجام تست‌های مربوط، اگر بیمار علائم خاصی دارد که ممکن است با سرطان دهانه رحم ارتباط داشته باشد (نتیجه آزمایش اچ.پی.وی و پاپ اسمیر او مشکوک باشد)، در مرحله بعد باید تست کولپوسکوپی انجام شود. در این روش پزشک متخصص با کمک ابزاری به نام کولپوسکوپ واژن بیمار را مستقیما با چشم مسلح بررسی و مشاهده می‌کند. کولپوسکوپ ابزاری مشابه میکروسکوپ و با لنزهای بزرگ است که در خارج از واژن قرار می‌گیرد و سلول‌های واژن را بزرگ‌نمایی شده به پزشک نشان می‌دهد. هدف استفاده از این ابزار آن است که پزشک سلول‌های سطح ورودی دهانه رحم را از نزدیک ببیند و تست دهانه رحم را راحت‌تر دریافت کند. لازم به ذکر است که توصیه میشود کولپوسکوپی را همچون آزمایش پاپ اسمیر، در دوره قاعدگی انجام ندهید. یکی دیگر از مراحل روش کولپوسکوپی این است که معمولاً پزشک متخصص محلول ضعیفی به نام استیک اسید را که به سرکه شباهت دارد، روی دهانه رحم بیمار می‌ریزد. این محلول به پزشک شما کمک خواهد کرد که نواحی و سلول‌های غیر طبیعی را نسبت به سلول‌های طبیعی دقیق‌تر شناسایی کند.
- ♦بیوپسی بافت مشکوک: در حین کولپوسکوپی، ممکن است بعد از مشاهده هرگونه بافت غیر طبیعی در دهانه رحم بیمار، پزشک توسط ابزاری مخصوص، تکه‌ای از بافت دهانه رحم را نمونهبرداری (بیوپسی) کند. سپس این نمونه‌ها را به آزمایشگاه ارسال کرده تا بار دیگر زیر میکروسکوپ و دستگاه‌های مخصوص بررسی شوند تا تست دهانه رحم کامل شود.
- ♦تشخیص و تصمیم‌گیری: در نهایت با توجه به اطلاعات موجود، پزشک متخصص تشخیص نهایی خود را داده و درمان‌های مناسب برای بیمار را به وی معرفی و توصیه می‌کند تا انجام اقدامات درمانی لازم آغاز شوند.
- ♦پت اسکن: یکی دیگر از روش‌های تشخیصی سرطان دهانه رحم اسکن پت یا همان پت اسکن نام دارد. در این روش نوعی قند رادیواکتیو که به FDG معروف است، به صورت وریدی تزریق شده و وارد خون بیمار میشود. هدف از این روش آن است که محلول قندی در سلول‌های سرطانی جمع شود و تمایز بین سلول‌های غیر طبیعی نسبت به سلول‌های طبیعی در عکس مشخص شود. میتوان هر دو اسکن PET و سی‌تی‌اسکن را با استفاده از دستگاه‌های خاصی به طور همزمان انجام داد؛ زیرا در این حالت این امکان برای پزشک فراهم میشود که مناطق دارای رادیو اکتیویته در اسکن PET را با تصویر دقیق‌تری در سی‌تی‌اسکن مقایسه کند. ناگفته نماند که اسکن PET بیشتر در بیماران مبتلا به سرطان دهانه رحم مورد استفاده قرار می‌گیرد و هدف اصلی پزشکان از این آزمایش این است که مطمئن شوند که پیشرفت سرطان تا چه حد بوده است و آیا به غدد لنفاوی گسترش یافته است یا خیر.
معرفی سه نمونهبرداری در تست دهانه رحم
به طور‌کلی معمولاً پزشکان برای تشخیص زودهنگام هرگونه سلول‌های سرطانی از سلول‌های سالم و غیر سرطانی از بیوپسی (نمونهبرداری) استفاده می‌کنند. اما برای نمونه برداری روش‌های متفاوتی وجود دارند که به آنها اشاره می‌کنیم:
- ♦نمونهبرداری کولپوسکوپی: برای بررسی دهانه رحم و انجام تست دهانه رحم توسط بیوپسی کولپوسکوپی، همان‌طور که قبلاً نیز اشاره کردیم ابتدا ورودی و سپس تمام دهانه رحم توسط لنزهای کولپوسکوپ بررسی خواهد شد تا بتوان نواحی غیر طبیعی از طبیعی را تشخیص داد. برای انجام بیوپسی کولپوسکوپی از پنس بیوپسی استفاده شده و قسمت کوچکی از سطح بافت غیر طبیعی برداشته میشود. نمونهبرداری ممکن است باعث ایجاد احساس درد مختصر و کمی خونریزی پس از آن شود که خیلی زود رفع میشود.
- ♦کورتاژ تشخیصی پوشش داخلی رحم: در روش بیوپسی کورتاژ تشخیصی پوشش داخلی رحم، با استفاده از ابزار باریک که کرات یا برس نامیده میشود، بخشی از دهانه رحم را می‌تراشند. کرات و برس وارد دهانه رحم شده و بافت غیر طبیعی توسط آنها تراشیده میشود. به طور کلی از این روش برای از بین بردن مقداری از بافت غیر طبیعی و نامطلوب استفاده می‌کنند. بعد از تراشیدن بافت غیر طبیعی برای بررسی دقیق‌تر به آزمایشگاه ارسال میشود. بیماران ممکن است در این روش آزمایش دهانه رحم کمی احساس درد داشته باشند و همچنین ممکن است کمی خونریزی کنند که آنها به سرعت رفع میشود.
- ♦بیوپسی مخروطی: پزشک در بیوپسی مخروطی، بخشی از بافت مخروطی شکل را بریده و خارج می‌کند. معمولاً پایه مخروط بافت دهانه رحم توسط قسمت بیرونی دهانه رحم که اگزوسرویکس نام دارد تشکیل میشود و نقطه مرکزی مخروط از کانال غدد درون رحم سرچشمه می‌گیرد. بافت خارج شده در مخروط شامل ناحیه بین مرز اگزوسیکس و اندوسرویکس است، جایی که به احتمال زیاد سرطان‌های دهانه رحم از آنجا شروع میشود. از بیوپسی مخروطی میتوان به عنوان درمانی برای از بین بردن کامل بسیاری از سلول‌های پیش سرطانی و برخی سلول‌های سرطانی نیز استفاده کرد.
دو نوع روش معمولاً در نمونه‌‌برداری‌های مخروطی برای تست دهانه رحم مورد استفاده قرار خواهد گرفت که عبارت‌اند از:
- ♦روش برش الکترو جراحی حلقه یا LEEP که به برش حلقه بزرگ ناحیه بین اگزوسیکس و اندوسرویکس نیز معروف است.
- ♦روش جراحی بیوپسی مخروطی چاقوی سرد
بیوپسی مخروطی نیز مانند سایر روش‌ها عوارضی در پی‌خواهند داشت. بیمار بعد از انجام بیوپسی مخروطی ممکن است کمی خونریزی، عفونت و باریک شدن دهانه رحم را تجربه کند. انجام نمونهبرداری مخروطی مانع بارداری بانوان نخواهد شد؛ اما اگر مقدار زیادی از بافت برای تست دهانه رحم برداشته و خارج شده باشد، ممکن است احتمال خطر زایمان زودرس در بیمار را بیشتر کند.
سخن پایانی
با انجام به موقع تست دهانه رحم تا حد زیادی خواهید توانست از عوامل خطرناک و مرگ و میر سرطان دهانه رحم جلوگیری کنید. انجام آزمایش‌های دهانه رحم سبب تغییرات قابل توجهی در نتیجه درمان شما خواهد شد. به طور کلی با انجام چکاپ‌های دوره‌ای و به موقع خواهید توانست به وجود سرطان دهانه رحم یا وجود سلول‌های پیش سرطانی پی ببرید و درمان‌ها و پیشگیری‌ها لازم را در زمانی مناسب و مؤثر آغاز کنید. اگر دارای علائم هشدار هستید حتماً به یک متخصص، مراجعه و وضعیت سلامتی خود را بررسی کنید، پشت گوش انداختن و نادیده گرفتن علائم خطر و عدم توجه به آزمایش‌های غربالگری، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد.