عفونت واژن ؛ کابوس دردناک و بیانتهای زنان در زندگی
عفونت واژن از زمره شکایات شایع زنان حین مراجعه به مطب پزشکان متخصص زنان است. اهمیت درمان عفونت واژن و مراجعه به دکتر زنان خوب برای عفونت آنجا مطرح میشود که عدم درمان منجر به بروز اختلالات شایعی چون گسترش عفونت به سایر اندامهای بدن همچون لگن و دهانه رحم، سقط جنین، زایمان زودرس و غیره خواهد شد.
آنچه در اين مقاله مي خوانيد
واژینیتها یا عفونتها و التهابهای واژن از شایعترین بیماریها و اختلالات هستند که خانمها را برای درمان به نزد پزشک زنان میکشاند. عفونتهای واژینال در واقع التهابی در ناحیه واژن هستند و عموماً خود را با علائمی مانند خارش، قرمزی، درد، ناراحتی و گاهی سوزش نشان میدهند ولی اینکه چرا واژن دچار عفونت میشود؟ علل ایجاد عفونت چیست؟ علائم عفونتهای واژینال کدام است و همچنین تشخیص و درمان قطعی آن چگونه اتفاق میافتد، توصیه میکنیم ادامه مطلب را بخوانید:
عفونت واژن زنان و دختران در سنین باروری و همچنین زنان یائسه و زنانی که دچار بی اختیاریهای ادرار و مدفوع به علت بیماریهای زمینهای هستند را درگیر میکند. این افراد میتوانند دچار عفونت واژن پی در پی یا واژینیت بشوند. عفونتهای واژن علل مختلفی دارند، انواع مختلفی دارند و علائم مشخصی دارند که ما در ادامه در مورد آنها صحبت می کنیم
انواع عفونتهای واژن یا واژینیتها کدامند؟ به طور کلی عفونت واژن را به سه دسته تقسیم میکنیم: یعنی عواملی که باعث ایجاد عفونت واژن میشود عموماً در سه دسته کلی بررسی میشوند. دسته اول عفونتهای باکتریال واژن که اصطلاحاً واژینوزهای باکتریال نامیده میشود، دسته دوم عفونتهای قارچی واژن یا کاندیدیازیس واژینال یا واژینوز فونگال و دسته سوم عفونتهای انگلی واژن یا تریکومونیازیس واژینال خواهد بود.
در ادامه بیشتر در مورد هر یک از سه دسته فوق صحبت خواهیم کرد:
دسته اول: عفونتهای باکتریال واژن یا واژینوزهای باکتریال.
عفونت واژن باکتریایی و یا واژینوزهای باکتریال و التهاب دیوارههای داخلی واژن به دنبال رشد بیش از حد باکتریهای موجود هنگامی رخ میدهد که تعادل طبیعی باکتریهای واژن به هم خورده باشد. خانمهایی که سنین باروری را سپری میکنند و هنوز یائسه نشدهاند بیشتر ابتلا به این عفونت را تجربه خواهند کرد. این به این معنا نیست که زنان در سنین دیگر به این عفونت دچار نشوند.
علت گسترش واژینوز باکتریال هنوز مشخص نشده است اما گفته میشود مقاربتهای واژینال محافظت نشده با پارتنر آلوده یا شستشوی زیاد ناحیه واژن با دوشهای واژینال و مواد شیمیایی شوینده میتوانند از عوامل ایجاد این عفونت و عفونت واژن پی در پی به شمار بیایند.
سوزش هنگام ادرار، خارش ناحیه واژن، ترشحات غیرطبیعی واژینال که معمولاً نازک و به رنگ سفید-خاکستری هستند و حس بوی ماهی گندیده بخصوص بعد از مقاربت واژینال از علائم این بیماری است.
شاید از خود بپرسید چرا دچار واژینوز باکتریال یا عفونت واژن با باکتری میشوید. در ناحیه واژن محیطی وجود دارد که در آن باکتریهای خوب و باکتریهای بد کنار هم زندگی میکنند.
باکتریهای خوب لاکتوباسیلها هستند و باکتریهای بد بی هوازیها. در حالت عادی که واژن دچار عفونت و التهاب نیست بیهوازیها تعدادشان بسیار اندک است هر عاملی که باعث به هم خوردن این بالانس و تعادل بشود محیط را برای ابتلا به واژینوز باکتریال فراهم میکند.
ریسک فاکتورهای ابتلا به عفونت واژن باکتریال عبارتند از:
شستشوی فراوان ناحیه داخلی واژن توسط دوش واژینال و تمیز کنندهها که باعث به هم خوردن تعادل طبیعی محیط واژن میشود و باکتریهای مفید را از بین میبرد. باید بگوییم که واژن دارای مکانیسم خود به خود تمیز شونده است و برای تمیز کردن آن احتیاجی به استفاده از دوشهای واژینال نیست.
ریسک فاکتور بعدی داشتن شرکای جنسی متعدد یا داشتن پارتنر جدید است که هنوز این که عفونت واژن باکتریال با فعالیتهای جنسی مشکوک ارتباط دارد یا خیر مشخص نیست.
با این حال آمار نشان میدهد که میزان و بروز و شیوع واژینوز باکتریال در خانمهایی که پارتنرهای متعدد دارد و یا زنانی که به تازگی پارتنر جدید داشتهاند، بیشتر رخ میدهد. به علاوه جالب است که این عفونت در خانمهایی که تمایلات همجنسگرایانه دارد نیز دیده میشود.
ریسک فاکتور بعدی در مورد بالانس و تعادل محیط داخل واژن میباشد. اگر عاملی وجود داشته باشد که تعداد باکتریهای سودمند یعنی لاکتوباسیلها را از بین ببرند، محیط واژن مناسب رشد باکتریهای مضر میشود و بیشتر بر ریسک ابتلا به با واژینیت باکتریال افزوده خواهد شد.
مورد دیگر که بایستی حتما به آن اشاره کنیم این موضوع مهم میباشد که زنانی که دچار واژینوز باکتریال شوند بیشتر به بیماریهای مقاربتی دیگر مانند انواع تبخالهای تناسلی، کلامیدیا، بیماری سوزاک مبتلا میشود از طرفی زنانی که واژینوز باکتریال دارند خطر ابتلاء به عفونت جزئی واژن بعد از جراحیهای شکم و لگن در آنها بیشتر است در کل بایستی بگویم که زنانی که واژینوز باکتریال بیشتری را تجربه میکنند ممکن است در نهایت به بیماری التهاب لگن یا (PID) مبتلا بشوند.
و نکته مهمی دیگر در زنان مبتلا به واژینوز باکتریال آن است که در صورت بارداری احتمال ابتلا به عوارضی مانند زایمان زودرس، عفونتهای رحمی بعد از زایمان، پاره شدن زودرس پردههای جنینی، وزن کم نوزاد هنگام تولد در آنها بیشتر است. حتی گفته میشود شاید ارتباطی بین سقطهای سه ماهه دوم و واژینوز باکتریال وجود داشته باشد، درمان برای خانمهای باردار مبتلا به عفونت واژن باکتریایی به شدت مهم است.
دسته دوم عفونتهای قارچی واژن که اصطلاحاً واژینیت کاندیدیایی نامیده میشود:
این سطح از عفونت واژن، واژینیتها یا عفونتهای مخمری واژن نیز نامیده میشوند و توسط یک قارچ به نام «کاندیدا آلبیکانس»، ایجاد خواهد شد.
نکته مهمی که وجود دارد این است که خیلی از زنان به دنبال احساس خارش، سوزش و ترشحات غیرعادی ناحیه واژن از آنتی بیوتیکها استفاده میکند و باید بگویم مصرف خودسرانه آنتیبیوتیکها و مصرف مکرر آنتی بیوتیکها به ویژه آنتی بیوتیکهای وسیع الطیف محیط طبیعی واژن را به هم میزنند و تعادل باکتری و قارچها را در واژن را از بین میبرد و بهم خوردن تعادل منجر میشود که مخمرها بیش از حد رشد میکنند و شرایط برای ایجاد واژینیت مخمری یا قارچی یا کاندیدیازیس واژن فراهم میشود.
گفته میشود که عفونت قارچی واژن در زنان در برخی از دورههای زندگیشان سه نفر از چهار نفر زن را تحت تاثیر قرار خواهد داد. آمار میگویند که بسیاری از زنها در تمام طول زندگیشان لااقل دو مرتبه این مشکل را تجربه میکنند.
نکتهای که باید اشاره کنیم این است که عفونتهای قارچی ناحیه واژن جزء بیماریهای منتقله از طریق مقاربت جنسی محسوب نخواهند شد. از طرف دیگر به طور معمول زنان معمولاً در اولین فعالیت جنسی خود عفونت قارچی واژن را تجربه میکنند و همچنین شواهدی وجود دارد که عفونت از طریق رابطه جنسی اورال نیز میتواند منتقل بشود.
علائم عفونت مخمری یا کاندیدیازیس واژن شامل مواردی از جمله قرمزی ناحیه بیرونی واژن و لابیاها، تورم در ناحیه بیرونی واژن یا لابیاها، خارش در واژن و لابیاها، ترشحات غیرعادی از واژن که معمولاً ظاهر پنیری شکل دارند، بدون بو هستند و سفید و غلیظ و یا حتی ترشحات آبکی واژن خواهد بود. در معاینه ممکن است دانههای قرمز رنگی در دیواره داخلی واژن به چشم بخورد.
به طور شایع عامل اصلی عفونت واژن از نوع قارچی، قارچی تحت عنوان کاندیدا آلبیکانس میباشد. در زنانی که نقص سیستم ایمنی یا دیابت دارند ممکن است انواع دیگری از قارچها نیز باعث ایجاد عفونت قارچی ناحیه واژن بشود.
دیابت کنترل نشده در زنان باعث میشود که زن مبتلا به دیابت شیرین شود و بیش از زنان دیگر در ریسک ابتلا به عفونت قارچی واژن قرار بگیرد.
اختلالات سیستم ایمنی سیستم ایمنی مثلاً درمان طولانی مدت با کورتونها، شیمی درمانی یا بیماری ایدز نیز ممکن است در زنان وجود داشته باشد و این عوامل باعث میشود که زمینه برای فعال شدن قارچ ها در همه جای بدن از جمله واژن باشند.
هر چه زنانی که داروهای ضدبارداری خوراکی دریافت میکنند یا هورمون درمانیهایی میگیرند سطح استروژن بدن شان بالا میرود، در این زنان شروع عفونتهای قارچی واژن بیشتر است.
برای تشخیص اگر علائم و نشانهها دلالت بر عفونت واژن پی در پی مخمری داشته باشد بهتر است نمونه ترشحات گرفته شود و در آزمایشگاه تحت کشت آزمایش مستقیم زیر میکروسکوپ قرار بگیرد و به این ترتیب ما ارگانیسمهای مختلف دیگری که میتواند علائم مشابه داشته باشد را رد میکنیم، مثلا واژینوز باکتریال و بیماریهایی که از طریق مقاربت منتقل میشود:
برای کاهش ریسک ابتلا به عفونتهای قارچی واژن پزشکان چند توصیه دارد که ما در ادامه آنها را به شما میگوییم:
تا حد امکان برای ممانعت از عفونت واژن از نوع قارچی جوراب شلواری تنگ، لباس زیر تنگ و شلوار تنگ به تن نکنید، از دوشهای واژینال استفاده نکنید، محصولات معطر و همچنین پدها و تامپونهای عطری را به کار نبرید، از وانهایی که با آبهای بسیار گرم پر شدهاند اجتناب کنید، همچنین لباسهای زیر خیس را حتماً به سرعت عوض کنید. نکته دیگر این است که به هیچ وجه از آنتی بیوتیکها خودسرانه استفاده نکنید.
درمان واژینیتهای قارچی باید توسط پزشک و به فراخور شرایط شما توصیه بشود. لذا بهتر است از دارو درمانی بدون تجویز پزشک پرهیز بکنیم، اگر بعد از دریافت دوره درمانی که توسط پزشک توصیه شده بود، تسکین علائم نداشتید حتماً باید مجدداً به پزشک مراجعه کنید. پزشکان توصیه میکنند افرادی که برای نخستین بار علائم عفونت قارچی واژن را تجربه کردهاند باید حتما تحت نظر پزشک درمان را دریافت کنند.
برویم سراغ سومین دسته از عفونت واژن که شامل عفونتهای انگلی است. عفونتهای انگلی در زنان اصطلاحاً تحت عنوان تریکومونیازیس نامیده میشود.
گفته میشود که این عفونت شایعترین عفونت است که در مجاری تناسلی زنان رخ میدهد و قابل درمان میباشد. باید بگوییم که انگل به صورت طبیعی در داخل واژن وجود ندارد بلکه فقط از طریق روابط جنسی و تماس با ابزار آلوده به واژن منتقل خواهد شد و از علائم عفونت انگلی واژن میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
ترشحات واژن رنگ سبز خاکستری دارد و بدبو می باشد و به علاوه در این نوع عفونت ترشحات واژن حبابهای رویشان به حالت کف تشکیل میشود. معمولاً بیمار درد هنگام مقاربت دارد و قسمت خارجی واژن قرمز است و ممکن است خارش و سوزش در این ناحیه وجود داشته باشد.
باید بگویم که این عامل عفونتزای انگلی هم در مردان و هم در زنان ایجاد عفونت ناحیه تناسلی میکند و قابل انتقال به نقاط دیگر بدن غیر از ناحیه تناسلی نخواهد بود. ممکن است فرد آلوده به انگل باشد خودش علامتی نداشته باشد و فقط یک ناقل بی علامت محسوب شود.
این بیماری از آنجا که شایع است و دارای سرعت انتقال بالایی به هنگام رابطه با پارتنر جنسی آلوده است بهتر است در انتخاب پارتنر جنسی بسیار دقت بکنید. در زنان باردار عفونت با انگل میتواند ریسک زایمان زودرس را افزایش بدهد، لذا ضروری است برای پیشگیری از مقاربتهای جنسی محافظت شده با کاندوم به خصوص زمانی که از سالم بودن شریک جنسی اطمینان دارید، استفاده کنید.
برای تشخیص معمولاً علاوه بر شرح حال و معاینات بالینی یک نمونه از ترشحات واژن برداشته شده و بدین ترتیب تشخیص نوع عفونت محرز خواهد شد. از تکنیکهای دیگر این است که برخی پزشکان PH ناحیه واژن را اندازهگیری میکنند. اگر قلیایی باشد احتمال اینکه بیمار علائمش به علت عفونت انگلی باشد بسیار زیاد است.
درمان عفونت انگلی واژن یا تریکومونیازیس واژن باید هم برای فرد آلوده و هم همسر و یا شریک یا شرکای جنسی فرد اعمال بشود و معمولاً درمان تک دوزی است.
عوامل دیگری نیز برای عفونت واژن پی در پی و عفونت جزئی واژن وجود دارد که باعث التهاب آن میشود که در ادامه به طور مختصر بعد از نام بردن از آنها در موردشان توضیح میدهیم:
- بیماری سوزاک:
این بیماری بسیار مسری میباشد، معمولاً علائمی در فرد مبتلا به وجود نمیآورد ولی اگر علامت داشته باشد ترشحات واژینال، درد هنگام ادرار کردن، درد بعد از برقراری رابطه جنسی و حین آن از علائم این بیماری میباشد. برخی از زنانی که به این بیماری مبتلا میشوند، ممکن است همراه با سوزاک دچار عفونت با کلامیدیا نیز بشوند.
-کلامیدیا:
عفونت دیگر که به صورت واژینیت یا عفونت واژن رخ میدهد و یک بیماری منتقله از راه جنسی است کلامیدیا است. خانمها به دنبال ابتلا به کلامیدیا ممکن است دچار ترشح غیرعادی واژن بشوند، برخی از زنان دیگر نیز ممکن است اصلاً این ترشح را نداشته باشند. همچنین ایجاد خونریزیهای غیرطبیعی و نامنظم و خونریزیهای بین سیکل قاعدگی در زنان مبتلا شایع است.
به علاوه توصیه میشود که خانمها در سنین باروری که دارای فعالیتهای جنسی مکرر هستند تا ۲۶ سالگی شان از نظر کلامیدیا سالانه بررسی بشوند، چرا که این بیماری با وجود اینکه اغلب بدون علامت است بسیار سریعتر از راه رابطه جنسی به پارتنر آنها منتقل میشود و میتواند روی باروری زنان آلوده اثرگذار باشد.
- التهابهای واژن غیرعفونی:
التهاب زمانی ایجاد میشود که یک ماده شیمیایی تحریک کننده مثلاً صابونهای معطر کننده که برای شستشوی لباس زیر استفاده شده است، اسپری و صابونهای معطر و پدهای بهداشتی غیراستاندارد پوست ناحیه مجاور واژن را تحریک کرده باشد.
این التهاب عفونت نیست و راه حل آن اجتناب از استفاده از وسیلهای تحریک پوست است، زنان یایسه به دلیل افت هورمونهای جنسی (که باعث میشوند دیواره واژن نازک و شکننده وخشک) در معرض واژینیت آتروفیک قرار دارند. در زنان یایسه دیوارههای واژن نازکتر، خشکتر و حساستر میشود، تغییرات به سبب کاهش چشمگیر هورمون زنانه در یائسگی است.
- ویروسها و عفونت واژن
شاید جالب باشد بدانید که ویروسها نیز میتوانند باعث ایجاد واژینیت یا عفونت جزئی واژن بشوند. ویروسهایی مستقیماً روی دیواره واژن تاثیر میگذارد که به واسطه مقاربت جنسی منتشر میشود. یکی از دلایل شایع واژینوزوایرال یا عفونتهای ویروسی واژن ویروس تبخال تناسلی است.
درد ناحیه تناسلی به دنبال به وجود آمدن ضایعات و زخمها میتواند بسیار آزاردهنده باشد در این موارد حتماً باید درمان توسط پزشک انجام شود.
در بین سه نوع واژینیت موجود یعنی واژینوز باکتریال، تریکومونیازیس یا واژینیت انگلی و کاندیدیازیس، واژینیت قارچی شایعترین نوع عفونت واژن است و از بین سه مورد فوق فقط عفونت انگلی واژن است که جز STDها و یا بیماریهای منتقله از راه جنسی میباشد. واژینوز باکتریال و همچنین کاندیدیازیس واژن جزو بیماریهای منتقله از راه مقاربت جنسی طبقه بندی نمیشود.
زمانی که شما با یک یا چند مورد از علائم عفونت واژن به پزشک مراجعه میکنید، قدم اول دادن شرح حال دقیق از علائم کنونی سابقه پزشکی و نیز داروهای مصرفی میباشد. پزشک بدون ارائه شرح حال دقیق توسط شما نمیتواند به تشخیصهای صحیح مشکلتان برسد. مرحله بعدی برای تشخیص عفونت واژن معاینات پزشکی است که شامل معاینه کامل لگن و نمونه برداری از ترشحات مایعات واژن و سرویکس خواهد بود.
چگونه از مبتلا شدن به واژینیت آیا عفونت واژن پیشگیری کنید
راهکارهای که به منظور جلوگیری از ابتلا به عفونت واژن پی در پی استفاده میشوند به شرح زیر است:
- راهکار اول: حتما با فرد سالم رابطه جنسی برقرار کنید، از سابقه بیماریهای جنسی شرکای جنسیتان حتما اطلاع پیدا کرده و تعداد پارتنرهای خود را محدود کنید.
- راهکار دوم: ناحیه تناسلی را حتما تمیز و خشک کنید، شستن هر روز ناحیه با صابونهای ملایم مثلاً صابون گلیسیرین بدون عطر و خشک کردن ناحیه تناسلی با پارچه و یا حوله تمیز نرم بعد از شستشو الزامی میباشد. راهکار سوم از پوشیدن لباس های تنگ اجتناب شود دختران خود را به پوشیدن لباسهای گشاد پنبه ای نخی و همچنین لباسهای زیر پنبه ای و نخی ترغیب کنید
- راهکار بعدی: دوچرخه سواری مکرر استفاده از دوشهای واژینال دارویی ممنوع است. دوشهای واژینال، باکتریهای طبیعی و محافظان طبیعی واژن را از بین میبرد و همچنین محیط واژن را از حالت اسیدی به حالت قلیایی تبدیل میکند و بدین ترتیب زمینه برای بروز انواع عفونتها و نهایتاً ابتلا به اختلالات التهابی لگن فراهم میشود.
گفته میشود هر عاملی که باعث بشود که محیط طبیعی واژن ها تغییر کند و بالانس طبیعی است ارگانیسمهای داخل واژن به هم بخورد زمینه را برای بروز عفونت واژن فراهم میکند. پس برخی موارد هستند که تغییر محیط داخل واژن را بدنبال دارند و رشد مخمر بیماری زا را افزایش خواهند داد، این موارد عبارتند از:
روابط جنسی، مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک و همچنین دوشهای واژینال، شستشوی بیش از حد ناحیه واژن با آب و مواد شوینده تغییرات هورمونی در زنان شیرده و باردار خواهد بود.
درمان عفونت واژن
وقتی که واژن دچار یکی از انواع عفونت واژن میشود، درمان اتخاذ شده کاملاً به علت ایجاد کننده واژینیت بستگی دارد مثلاً اگر فردی دچار واژینیتهای غیرعفونی شده باشد، درمان با آنتی بیوتیک دیگر جایگاهی ندارد و درمان صرفاً شامل اجتناب از وسائل تحریک کننده مانند پدهای قاعدگی معطر و غیراستاندارد و اجتناب از پوشیدن لباس زیرهای شسته شده با لوازم شوینده تحریک کننده از جمله شامپوها یا صابونهای محرک میباشد.
راهکارهای درمانی مناسب که برای درمان واژینیت یا عفونت واژن که از طرف پزشکان توصیه میشود به شرح زیر است:
- راهکار اول رعایت بهداشت ناحیه تناسلی است؛ که به شما توصیه میکند ناحیه تناسلی را تمیز و خشک نگه دارید و از صابونهای قوی معطر و موادی مانند اسپری بهداشتی معطر خودداری کنید.
- راهکار درمانی دوم مصرف داروها میباشد؛ برای هر عامل ایجاد کننده واژینیت، انتی بیوتیک و داروی منحصر به فردی وجود دارد. مثلاً برای درمان عفونتهای باکتریال استفاده از مترونیدازول به صورت قرص، کرم و ژل کلیندامایسین به صورت کرم و ژل خواهد بود.
در صورتی که عامل ایجاد کننده عفونت واژن پی در پی، عفونتهای مخمری باشد، استفاده از شیافها و داروهای ضد قارچی توصیه میشود.
زمانی که عفونت انگلی واژن وجود دارد، استفاده از قرص مترونیدازول یا قرص تینیدازول و همچنین در زنان یائسه که خشکی واژن دارند کرم و قرصهای استروژن استفاده میشود.
عفونت واژن به دلیل پیامدهای ناگواری که در سلامت جنسی و باروری زنان دارد به معضل غیرقابل تحملی میان زنان تبدیل شده است.
عفونت درمان نشده واژن در صورت پیشرفت قادر است کل لگن، رحم و دهانه رحم را درگیر ساخته و باعث درد و ناراحتی حین دفع ادرار و برقراری روابط زناشویی برای زنان گردد و درمان مراحل بسیار پیشرفتهتر میتواند به نازایی و ناباروری زنان منتهی گردد.
در میان زنان بارور نیز وجود عفونت واژن با تخریب زودهنگام پردههای جنینی، سقط جنین و زایمان زودتر از موعد خواهد شد.