آتروفی واژن در پاپ اسمیر؛ نشانه‌ای ساده یا زنگ خطر؟

وقتی نتیجه تست پاپ اسمیر به واژه‌ای مثل «آتروفی» اشاره می‌کند، ذهن بسیاری از بیماران به‌سوی بیماری‌های جدی می‌رود. اما آیا همیشه باید نگران بود؟ آتروفی در تست پاپ اسمیر معمولاً به کاهش ضخامت و تغییرات سلولی در بافت واژن اشاره دارد که عمدتاً به دلیل افت سطح استروژن، به‌ویژه پس از یائسگی، رخ می‌دهد. اما گاهی این یافته می‌تواند نشانه‌ای پنهان از اختلالات هورمونی یا حتی زمینه‌ساز تشخیص بیماری‌های پیش‌سرطانی باشد. از آنجا که پاپ اسمیر یکی از ابزارهای کلیدی غربالگری در سلامت زنان است، آگاهی از معنا و پیامدهای هر اصطلاح پزشکی در آن اهمیت ویژه‌ای دارد. بسیاری از زنان پس از مشاهده واژه «آتروفی» دچار اضطراب می‌شوند، بی‌آنکه بدانند چه اقداماتی ضروری است. اگر در گزارش تست شما نیز چنین عبارتی آمده، بهتر است به‌جای ترس، با شناخت علمی و آرامش قدم بعدی را بردارید؛ «آتروفی» همیشه به معنای بیماری نیست.

1. آتروفی در تست پاپ اسمیر چیست؟ بررسی علل و نشانه‌های آن در زنان یائسه

آتروفی در تست پاپ اسمیر یکی از یافته‌های شایع در زنان یائسه است و معمولاً به تغییرات ناشی از کاهش سطح استروژن در دستگاه تناسلی اشاره دارد.آتروفی سرویکس یا واژن به نازک شدن لایه اپیتلیال مخاط رحم و واژن گفته می‌شود. این تغییر باعث می‌شود سلول‌های سطحی کمتر و سلول‌های پایه‌ای یا پارابازال بیشتر دیده شوند.

در تست پاپ اسمیر، آتروفی به صورت موارد زیر مشاهده می‌شود:

• کاهش سلول‌های سطحی 
• افزایش سلول‌های پارابازال و میانی
• گاهی التهاب خفیف یا ترشحات چرکی و ممکن است هسته سلولی بزرگ‌تر و سیتوپلاسم نازک‌تر باشد

شایع‌ترین علت آتروفی در زنان یائسه، کاهش سطح استروژن است. سایر علل کمتر شایع عبارتند از:

• یائسگی طبیعی
• برداشتن تخمدان‌ها 
• درمان‌های ضد هورمونی  مانند تاموکسیفن 
• کمبود مزمن تغذیه‌ای یا بیماری‌های سیستمیک

نشانه‌ها و علائم بالینی

زنانی که در تست پاپ اسمیر آتروفی دارند، ممکن است علائم زیر را گزارش کنند:

• خشکی واژن
• خارش یا سوزش
• درد هنگام نزدیکی
• خونریزی خفیف پس از مقاربت
•  افزایش حساسیت یا تحریک در ناحیه واژن

البته، بسیاری از زنان بدون علائم هستند و آتروفی فقط در تست پاپ اسمیر کشف می‌شود.

2. چگونه آتروفی سلولی در پاپ اسمیر می‌تواند منجر به نتایج منفی کاذب شود؟

آتروفی سلولی در پاپ اسمیر می‌تواند به طور غیرمستقیم باعث نتیجه منفی کاذب شود.

دلایل بروز نتایج منفی کاذب:

• در حالت طبیعی، سلول‌های سطحی و میانی(superficial & intermediate) به‌راحتی در نمونه پاپ اسمیر جمع‌آوری می‌شوند.در آتروفی، تعداد این سلول‌ها کاهش یافته و نمونه اغلب حاوی سلول‌های پارابازال است که برای تشخیص تغییرات پیش‌سرطانی یا بدخیم حساسیت کمتری دارند.
•  آتروفی اغلب با التهاب خفیف همراه است. وجود سلول‌های التهابی و ترشحات چرکی می‌تواند سلول‌های غیرطبیعی را مخفی یا از بین ببرد و تشخیص را دشوار کند.
• ظاهر سلول‌های آتروفیک شبیه تغییرات پیش‌سرطانی:هسته‌ها ممکن است کمی بزرگ‌تر و سیتوپلاسم نازک شود، که ممکن است باعث شود آزمایشگر شک کند یا سلول‌ها را غیرقابل تفسیر بداند.

در برخی آزمایشگاه‌ها، نمونه ممکن است به عنوان "نمی‌توان نتیجه گرفت" یا حتی "منفی" گزارش شود، در حالی که تغییرات واقعی وجود دارد.

پس آتروفی سلولی می‌تواند به دلیل کاهش سلول‌های سطحی، افزایش التهاب و تغییرات اپیتلیال ظاهری باعث منفی کاذب در پاپ اسمیر شود. تشخیص درست نیازمند تکنیک نمونه‌برداری دقیق و گاهی استفاده از درمان هورمونی موضعی قبل از تست است.

راهکارهای کاهش منفی کاذب در زنان یائسه

• استفاده از محلول‌های مرطوب‌کننده یا استروژن موضعی قبل از نمونه‌برداری
• ۲تا ۴ هفته درمان موضعی با استروژن می‌تواند اپیتلیوم واژن را ضخیم‌تر کرده و نمونه‌گیری را بهتر کند.

تکنیک نمونه‌گیری مناسب:

• استفاده از براش‌های مخصوص دهانه رحم و اسپاتول بزرگ‌تر برای جمع‌آوری سلول‌های کافی
• اطمینان از گرفتن نمونه از ناحیه کانال سرویکس

تکرار پاپ اسمیر یا انجام تست HPV

در زنان یائسه با آتروفی شدید، انجام تست HPV مولکولی می‌تواند حساسیت تشخیصی را افزایش دهد.

3. تفاوت بین آتروفی و تغییرات پیش‌سرطانی در نتایج پاپ اسمیر: راهنمای تشخیص افتراقی

تفاوت بین آتروفی و تغییرات پیش‌سرطانی در نتایج پاپ اسمیر (Pap smear) یکی از چالش‌های رایج در تشخیص سیتولوژیک دهانه رحم است. این دو وضعیت ممکن است در ظاهر میکروسکوپی شبیه هم باشند، اما از نظر بالینی و درمانی تفاوت‌های اساسی دارند. در ادامه راهنمای تشخیص افتراقی بین این دو ارائه می‌شود:

آتروفی (Atrophy):

کاهش یا از بین رفتن لایه‌های سلولی اپی‌تلیال دهانه رحم به دلیل کمبود استروژن (معمولاً در دوران یائسگی). این یک تغییر بنیادی (benign) و غیرنئوپلاستیک است.

تغییرات پیش‌سرطانی (Precancerous changes):

شامل سلول‌های دیسپلاستیک با تغییرات هسته‌ای نامنظم که نشان‌دهنده نئوپلازی داخل اپی‌تلیال دهانه رحم (CIN) هستند. این تغییرات پاتولوژیک و پیش‌از سرطان محسوب می‌شوند.

ویژگی‌های سیتولوژیک در پاپ اسمیر

ویژگی	آتروفی	تغییرات پیش‌سرطانی
پس‌زمینه اسمیر	تمیز یا التهابی خفیف، بدون سلول‌های التهابی زیاد	ممکن است التهابی یا خونی باشد، گاهی با سلول‌های التهابی زیاد
نوع سلول‌ها	سلول‌های پارابازال غالب (کوچک، با نسبت نوکلئوس به سیتوپلاسم بالا)	سلول‌های متاپلاستیک یا سلول‌های با دیس‌کاریوزیس (هسته بزرگ، نامنظم)
اندازه هسته	هسته‌ها نسبتاً یکنواخت، بدون هیپرکروماتیسم شدید	هسته‌ها بزرگ، هیپرکروماتیک، با نامنظمی شکل و اندازه
نسبت N/C (هسته به سیتوپلاسم)	بالا، اما به دلیل کوچک بودن کل سلول	بالا، اما به دلیل بزرگی هسته و کاهش سیتوپلاسم
الگوی سلولی	سلول‌ها منفرد یا در گروه‌های کوچک بدون هم‌پوشانی	سلول‌ها ممکن است به صورت لایه‌ای یا با هم‌پوشانی نامنظم دیده شوند
کروماتین	منظم و ظریف	درشت، نامنظم، گاهی با ذرات درشت
میتوز	نادر یا غیرفعال	ممکن است میتوز غیر طبیعی دیده شود
سیتوپلاسم	کم، اما یکنواخت	ممکن است بازوفیلیک یا با ناهنجاری‌های سیتوپلاسمی باشد

نکات کلیدی برای تشخیص افتراقی

سن بیمار:

• آتروفی بیشتر در زنان پس از یائسگی دیده می‌شود.
• تغییرات پیش‌سرطانی بیشتر در زنان جوان‌تر (۲۵–۴۵ سال) رخ می‌دهد.

سابقه هورمونی:

• مصرف هورمون جایگزین (HRT) یا استروژن موضعی می‌تواند الگوی آتروفی را بهبود بخشد.

وجود HPV:

• تغییرات پیش‌سرطانی معمولاً با عفونت پاپیلوما ویروس انسانی (HPV) همراه هستند.
• تست HPV یا کولپوسکوپی می‌تواند در تشخیص کمک کند.

تکرار پاپ اسمیر:

• در موارد مبهم، تکرار پاپ اسمیر پس از ۲–۴ ماه یا پس از درمان التهاب/آتروفی می‌تواند کمک‌کننده باشد.

استفاده از استروژن موضعی:

• در صورت مشکوک بودن به آتروفی، ۲ هفته استفاده از کرم استروژن موضعی و سپس تکرار پاپ اسمیر می‌تواند تصویر واضح‌تری ارائه دهد.

مدیریت بالینی

وضعیت	اقدام درمانی
آتروفی	در صورت عدم علامت: پیگیری روتین. در صورت وجود علائم یا نگرانی: استفاده از استروژن موضعی + تکرار پاپ
تغییرات پیش‌سرطانی	بسته به درجه: تست HPV، کولپوسکوپی، بیوپسی، یا درمان (مثل کرایوتراپی یا LEEP)

4. نقش کاهش استروژن در ایجاد آتروفی سلولی در پاپ اسمیر و تأثیر آن بر دقت تشخیص

کاهش سطح استروژن، به‌ویژه در دوران یائسگی، نقش مهمی در ایجاد تغییرات ساختاری و عملکردی در بافت‌های واژن و دهانه رحم دارد که این تغییرات مستقیماً بر ظاهر سلول‌ها در پاپ اسمیر (Pap smear) تأثیر می‌گذارد. این پدیده که به‌عنوان آتروفی استروژنی یا واژینیت آتروفیک شناخته می‌شود، می‌تواند چالش‌هایی را در تفسیر صحیح نتایج پاپ اسمیر ایجاد کند و بر دقت تشخیص تأثیر بگذارد.

۱. مکانیسم آتروفی سلولی ناشی از کاهش استروژن: 

استروژن نقش کلیدی در حفظ ضخامت، هیدراتاسیون و تکثیر سلول‌های اپی‌تلیال دهانه رحم و واژن دارد.
با کاهش استروژن در یائسگی:

• لایه‌های اپی‌تلیال نازک‌تر می‌شوند.
•  سلول‌های پارابازال و بازال جایگزین سلول‌های سطحی (Superficial cells) می‌شوند.
• سلول‌های باقی‌مانده ممکن است دچار تیرگی هسته و نسبت بالای هسته به سیتوپلاسم شوند.
• این تغییرات می‌توانند شبیه به یافته‌های دیسپلازی یا نئوپلازی داخل اپی‌تلیال (CIN) به‌نظر برسند.

۲. تأثیر بر دقت تشخیص در پاپ اسمیر: 

•  اشتباه در تشخیص :

تغییرات آتروفیک گاهی به‌اشتباه به‌عنوان سلول‌های غیرطبیعی (مثلاً ASC-US یا حتی LSIL) گزارش می‌شوند، زیرا هسته‌های تیره و نامنظم شبیه به یافته‌های پیش‌سرطانی هستند.

• کاهش کیفیت نمونه:

در شرایط آتروفی، ممکن است نمونه‌برداری به‌دلیل نازک‌بودن اپی‌تلیوم و خشکی واژن با درد و خونریزی همراه باشد و نمونه‌ای با کیفیت پایین یا ناکافی به‌دست آید.

• تشخیص افتراقی دشوار:

تمایز بین آتروفی استروژنی و ضایعات پیش‌سرطانی واقعی (مثل CIN) نیازمند تجربه سیتولوژیست و گاهی انجام تست‌های کمکی (مانند تست HPV یا کولپوسکوپی) است.

۳. راهکارهای بهبود دقت تشخیص:

• ثبت سابقه هورمونی بیمار:

دانستن اینکه بیمار در دوران یائسگی است یا تحت درمان جایگزینی هورمونی (HRT) قرار دارد، به تفسیر صحیح نتایج کمک می‌کند.

• استفاده از اصطلاح "تغییرات آتروفیک مرتبط با یائسگی":

در گزارش سیتولوژی، ذکر این یافته می‌تواند از انجام اقدامات تشخیصی غیرضروری جلوگیری کند.

• درمان موضعی استروژن قبل از نمونه‌برداری مجدد:

در صورت وجود شک به آتروفی، می‌توان پس از ۲–۴ هفته درمان موضعی با استروژن، نمونه‌برداری مجدد انجام داد تا تغییرات ثانویه بهبود یابند و نتیجه قابل‌اطمینان‌تری به‌دست آید.

• استفاده همزمان از تست HPV:

در بیماران یائسه با یافته‌های مرزی (مثل ASC-US)، تست HPV می‌تواند به تصمیم‌گیری بالینی کمک کند؛ چراکه آتروفی استروژنی با HPV مثبت همراه نیست.

نتیجه‌گیری از مطالب بالا:

کاهش استروژن در دوران یائسگی منجر به آتروفی سلولی می‌شود که می‌تواند ظاهر سلول‌های پاپ اسمیر را دچار تغییرات غیرنئوپلاستیک کند. این تغییرات اگر به‌درستی تشخیص داده نشوند، ممکن است منجر به تشخیص اشتباه، استرس بیمار و اقدامات تشخیصی اضافی شوند. بنابراین، آگاهی از این الگوی سیتولوژیک و همکاری بین پزشک، سیتولوژیست و بیمار برای بهبود دقت تشخیص ضروری است.

5. چرا در زنان یائسه، آتروفی سلولی در پاپ اسمیر شایع‌تر است؟ بررسی تغییرات هورمونی و بافتی

در زنان یائسه، آتروفی سلولی در پاپ اسمیر (Pap smear) به‌طور قابل توجهی شایع‌تر است. این پدیده عمدتاً ناشی از کاهش سطح استروژن پس از یائسگی است که تأثیرات عمیقی بر بافت‌های واژن و دهانه رحم (سرویکس) دارد. در ادامه به بررسی دقیق تغییرات هورمونی و بافتی منجر به این آتروفی می‌پردازیم:

۱. تغییرات هورمونی پس از یائسگی

• کاهش تولید استروژن:

با توقف تخمک‌گذاری در یائسگی، تخمدان‌ها دیگر مقادیر قابل توجهی استروژن (به‌ویژه استرادیول) تولید نمی‌کنند. سطح استروژن در خون به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد.

• افزایش FSH و LH:

به دلیل فقدان بازخورد منفی استروژن بر هیپوتالاموس و هیپوفیز، سطح هورمون‌های FSH و LH افزایش می‌یابد، اما این هورمون‌ها نمی‌توانند جایگزین اثرات استروژن بر بافت‌های هدف شوند.

۲. تغییرات بافتی در دهانه رحم و واژن 

کاهش استروژن منجر به آتروفی اپی‌تلیوم مخاطی در سرویکس و واژن می‌شود:

الف) ناحیه سرویکس (دهانه رحم): 

• ناحیه تحول‌یافته (Transformation zone) که محل اصلی نمونه‌برداری در پاپ اسمیر است، تحت تأثیر استروژن قرار دارد.
• با کاهش استروژن، سلول‌های سنگفرشی (squamous cells) که معمولاً در پاپ اسمیر دیده می‌شوند، کوچک‌تر، با سیتوپلاسم کمتر و هسته نسبتاً بزرگ‌تر (نسبت به سیتوپلاسم) دیده می‌شوند.
• لایه‌بندی اپی‌تلیوم کاهش یافته و ضخامت آن کم می‌شود.

ب) واژن: 

• نازک‌شدن دیواره واژن، کاهش ترشحات مخاطی، و از دست‌دادن الاستیسیته.
• pH واژن افزایش یافته (کمتر اسیدی می‌شود)، که می‌تواند منجر به التهاب خفیف یا عفونت‌های مکرر شود.

پس  ترکیب تغییرات هورمونی و بافتی باعث می‌شود آتروفی سلولی در زنان یائسه شایع‌تر باشد و بر تفسیر پاپ اسمیر تأثیرگذار باشد.

6. آیا آتروفی در پاپ اسمیر نیاز به درمان دارد؟ راهکارهای مدیریت و پیگیری بالینی

آتروفی در پاپ اسمیر به‌طور معمول یک یافته طبیعی در زنان یائسه است و همیشه نیاز به درمان ندارد. اما تصمیم به درمان بستگی به وجود علائم بالینی و خطرات احتمالی دارد. در ادامه راهنمای جامع مدیریت و پیگیری آتروفی ارائه می‌شود:

1. زمانی که درمان ضروری نیست 

• زنانی که  بدون علائم مانند خشکی، سوزش یا خونریزی پس از مقاربت باشند 
• نمونه پاپ اسمیر تنها نشان‌دهنده آتروفی باشد و هیچ تغییر پیش‌سرطانی یا سلولی غیرطبیعی دیده نشود
• در این شرایط، تنها پیگیری روتین پاپ اسمیر و مراقبت‌های عمومی بهداشتی کافی است.

2. زمانی که درمان یا مداخله توصیه می‌شود

• خشکی واژن
• خارش یا سوزش
• درد هنگام نزدیکی
• خونریزی خفیف پس از مقاربت
• آتروفی باعث نمونه‌گیری ناقص یا دشوار برای پاپ اسمیر بعدی شود

3. راهکارهای مدیریت آتروفی 

الف) درمان غیر هورمونی

• مرطوب‌کننده‌های واژینال: کرم‌ها یا ژل‌های بدون هورمون، چند بار در هفته
• روان‌کننده‌های موضعی: هنگام نزدیکی برای کاهش درد
• پرهیز از محصولات تحریک‌کننده: صابون‌های قوی یا دوش واژینال

ب) درمان هورمونی موضعی

• استروژن موضعی (شیاف، حلقه، کرم) به مدت 2–4 هفته یا طولانی‌تر در صورت نیاز باعث بازسازی اپیتلیوم واژن و ضخیم شدن سلول‌ها می‌شود
• بهبود علائم بالینی و نمونه‌گیری دقیق‌تر پاپ اسمیر
• درمان سیستمیک هورمونی (قرص یا تزریق) معمولاً برای آتروفی خفیف توصیه نمی‌شود مگر همراه با سایر علائم یائسگی باشد.

4. پیگیری بالینی

• پاپ اسمیر دوره‌ای:

در زنان یائسه، معمولاً هر 3–5 سال با توجه به سابقه قبلی و خطرات فردی

• تست HPV در صورت نیاز:

اگر نمونه‌گیری دشوار باشد یا سلول‌ها پراکنده باشند، تست HPV کمک‌کننده است

• پیگیری علائم بالینی:

خشکی، خونریزی یا درد جدید نیاز به بررسی بیشتر دارد

7. چگونه پزشکان می‌توانند از آتروفی در پاپ اسمیر به‌عنوان یک عامل تشخیص افتراقی استفاده کنند؟

پزشکان می‌توانند از آتروفی در پاپ اسمیر به‌عنوان یک عامل تشخیص افتراقی استفاده کنند تا بتوانند تغییرات خوش‌خیم ناشی از کاهش هورمون‌های جنسی (به‌ویژه استروژن) را از ضایعات پیش‌سرطانی یا سرطانی متمایز کنند. این تمایز بسیار مهم است، چون اشتباه در تشخیص می‌تواند منجر به انجام اقدامات تشخیصی یا درمانی غیرضروری شود یا برعکس، یک ضایعه خطرناک را نادیده بگیرد.چگونگی استفاده از آتروفی به‌عنوان عامل تشخیص افتراقی:

1. شناسایی ویژگی‌های سلولی آتروفی در پاپ اسمیر:

در پاپ اسمیر، آتروفی سلولی (معمولاً در زنان یائسه) با ویژگی‌های زیر همراه است:

• کاهش اندازه سلول‌های اپی‌تلیال پارابازال.
• هیپرکروماتیسم هسته (تیرگی بیش از حد هسته)، اما بدون افزایش نسبت هسته به سیتوپلاسم.
• عدم وجود علائم آسیب‌های هسته‌ای شدید مانند ناهمواری، چند شکلی یا میتوز غیرطبیعی.
• عدم وجود سلول‌های متاپلاستیک یا دیس‌کراتوز.

این ویژگی‌ها در تضاد با یافته‌های دیسپلازی یا سرطان هستند که شامل:

• افزایش نسبت هسته به سیتوپلاسم
• هیپرکروماتیسم شدید و نامنظم
• ناهمواری غشای هسته
• میتوز فعال و غیرطبیعی

2. در نظر گرفتن سابقه بالینی بیمار:

• سن (به‌ویژه یائسگی)
• سابقه هورمون‌درمانی
• علائم بالینی مانند خشکی واژن یا دیسپارونی
• عدم وجود سابقه ضایعات دیس‌پلاستیک قبلی

این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا تغییرات سلولی را در چارچوب فیزیولوژیک (آتروفی) تفسیر کند، نه پاتولوژیک.

3. استفاده از تست‌های کمکی در صورت نیاز:

• تست HPV: در صورت وجود شک، نتیجه منفی HPV می‌تواند احتمال ضایعه پیش‌سرطانی را کاهش دهد.
• کولپوسکوپی: در صورت مشکوک بودن یافته‌ها، کولپوسکوپی و بیوپسی می‌تواند قطعیت تشخیصی ایجاد کند.
• ارزیابی هورمونی: در برخی موارد، سطح استروژن یا تست واژینال pH می‌تواند به تشخیص آتروفی کمک کند.

4. پرهیز از برچسب‌گذاری اشتباه:

• آتروفی می‌تواند شبیه LSIL (ضایعه داخل اپی‌تلیال سطحی پایین) به نظر برسد، به‌ویژه اگر سلول‌ها به‌صورت گروهی باشند یا هیپرکروماتیسم داشته باشند. پاتولوژیست‌های مجرب با توجه به الگوی کلی سلول‌ها و عدم وجود ویژگی‌های دیس‌پلازی واقعی، تشخیص را اصلاح می‌کنند.
• آتروفی در پاپ اسمیر یک یافته خوش‌خیم و رایج در زنان یائسه است که با کاهش استروژن همراه است. پزشکان با شناسایی ویژگی‌های سلولی آن، در نظر گرفتن سابقه بالینی و استفاده از تست‌های کمکی در صورت لزوم، می‌توانند آن را از ضایعات پیش‌سرطانی متمایز کرده و از تشخیص اشتباه یا اقدامات غیر ضروری جلوگیری کنند.

8. آیا آتروفی در پاپ اسمیر می‌تواند نشان‌دهنده عفونت یا التهاب باشد؟ تحلیل نتایج و تفسیر بالینی

بله، آتروفی در پاپ اسمیر (Pap smear) می‌تواند گاهی با عفونت یا التهاب همراه باشد، اما خودِ آتروفی به‌تنهایی معمولاً نشانه‌ای از عفونت نیست، بلکه بیشتر ناشی از کاهش سطح استروژن (به‌ویژه در دوران یائسگی) است. با این حال، در برخی موارد، آتروفی می‌تواند همراه با التهاب باشد که ممکن است ناشی از عفونت یا سایر عوامل باشد.
آتروفی در پاپ اسمیر به معنای کاهش اندازه و تغییر در مورفولوژی سلول‌های اپی‌تلیال سرویکس است که معمولاً در اثر کمبود استروژن رخ می‌دهد. این وضعیت بیشتر در زنان یائسه یا زنانی که تحت درمان‌های ضد استروژنی (مثل برخی داروهای سرطان پستان) قرار دارند دیده می‌شود.

ویژگی‌های سیتولوژیک آتروفی:

• سلول‌های پارابازال کوچک با سیتوپلاسم اسیدوفیل
• هسته‌های نسبتاً بزرگ نسبت به سیتوپلاسم (نسبت بالای N/C)
• فقدان سلول‌های سطحی  معمولی

حالا سوال این است  آیا آتروفی می‌تواند نشانه عفونت یا التهاب باشد؟
خیر، آتروفی خود به‌خود نشانه عفونت نیست، اما:

1.التهاب همراه با آتروفی:

در پاپ اسمیر ممکن است عبارتی مانند "آتروفی با التهاب" یا "سلول‌های التهابی فراوان همراه با تغییرات آتروفیک" ذکر شود.
التهاب می‌تواند ناشی از:

• عفونت‌های واژینال (مثل تریکوموناس، کاندیدا، باکتریال واژینوز)
• سرویسیت مزمن
•  واکنش به دستگاه داخل رحمی (IUD)
•  آتروفی واژینال (واژینیت آتروفیک): که خود می‌تواند منجر به التهاب ثانویه شود.

2. آتروفی می‌تواند شبیه ضایعات پیش‌سرطانی به نظر برسد:

•  به‌ویژه در زنان یائسه، سلول‌های آتروفیک گاهی با سلول‌های دیسپلاستیک اشتباه گرفته می‌شوند.
• در این موارد، درمان با استروژن موضعی و تکرار پاپ اسمیر پس از چند هفته می‌تواند به تمایز بهتر کمک کند.

 تفسیر بالینی نتایج پاپ اسمیر با آتروفی

یافته پاپ اسمیر	تفسیربالینی	اقدام درمانی پیشنهادی
آتروفی بدون التهاب	وضعیت نرمال در زنان یائسه	نیاز به اقدام خاصی نیست، مگر اینکه علائم بالینی (مثل خشکی یا خونریزی) وجود داشته باشد
آتروفی + التهاب	ممکن است نشان‌دهنده عفونت یا واژینیت آتروفیک باشد	بررسی علائم بالینی، آزمایش ترشحات واژینال، در صورت نیاز درمان عفونت یا استفاده از استروژن موضعی
آتروفی + سلول‌های غیرطبیعی (ASC-US یا بالاتر)	نیاز به احتیاط بیشتر؛ ممکن است آتروفی باعث سوءتفاهم سیتولوژیک شده باشد	درمان آتروفی با استروژن موضعی و تکرار پاپ اسمیر پس از 2–3 ماه؛ در صورت تداوم یافته‌های غیرطبیعی، کولپوسکوپی

•  آتروفی خود به‌تنهایی نشانه عفونت نیست، بلکه ناشی از کاهش استروژن است.
• وجود التهاب همراه با آتروفی ممکن است نشان‌دهنده عفونت یا واژینیت آتروفیک باشد.
•  تفسیر بالینی باید همراه با علائم بیمار، سابقه پزشکی و سایر یافته‌های آزمایشی باشد.
• در صورت شک به یافته‌های غیرطبیعی ناشی از آتروفی، درمان موقت با استروژن موضعی و تکرار پاپ اسمیر راهکار مناسبی است.

اگر نتیجه پاپ اسمیر شما یا بیمار شما شامل این یافته‌هاست، بهتر است با یک متخصص زنان یا پاتولوژیست سیتوپاتولوژی برای تفسیر دقیق‌تر مشورت شود.

9. تأثیر آتروفی در پاپ اسمیر بر برنامه‌ریزی درمانی و غربالگری سرطان دهانه رحم

آتروفی (Atrophy) در پاپ اسمیر (Pap smear) به‌ویژه در زنان یائسه یا در حال یائسگی، یک یافته شایع است که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر برنامه‌ریزی درمانی و غربالگری سرطان دهانه رحم داشته باشد.آتروفی دهانه رحم به کاهش ضخامت اپی‌تلیوم مخاطی دهانه رحم به‌دلیل کاهش سطح استروژن (به‌ویژه در دوران یائسگی) اشاره دارد. در پاپ اسمیر، این تغییرات ممکن است به‌صورت سلول‌های با هسته‌های تیره، کوچک و با سیتوپلاسم کم دیده شود که گاهی شبیه به سلول‌های نئوپلاستیک (پیش‌سرطانی یا سرطانی) به‌نظر می‌رسند.

تاثیر آتروفی بر تفسیر پاپ اسمیر

• خطاهای تشخیصی: تغییرات آتروفیک ممکن است با ضایعات پیش‌سرطانی (مانند LSIL یا HSIL) اشتباه گرفته شوند، که منجر به مثبت کاذب و انجام اقدامات غیرضروری (مانند کولپوسکوپی) می‌شود.
• ناکافی بودن نمونه: در برخی موارد، به‌دلیل کاهش سلول‌های اپی‌تلیال سطحی، نمونه ممکن است به‌عنوان "ناکافی" (unsatisfactory) گزارش شود و نیاز به تکرار پاپ اسمیر باشد.

تأثیر بر برنامه‌ریزی غربالگری

• تکرار پاپ اسمیر: در صورت مشاهده آتروفی بدون سایر یافته‌های مشکوک، معمولاً توصیه می‌شود پس از درمان موضعی با استروژن (در صورت عدم ممنوعیت)، پاپ اسمیر تکرار شود تا از کافی بودن نمونه و عدم وجود ضایعات واقعی اطمینان حاصل شود.
• تغییر در فواصل غربالگری: در زنان یائسه با آتروفی، اگر نتایج قبلی منفی بوده و HPV منفی باشد، ممکن است فواصل غربالگری طبق دستورالعمل‌های استاندارد (مثلاً هر ۳ تا ۵ سال) ادامه یابد، اما در صورت وجود آتروفی شدید یا نمونه ناکافی، ممکن است نیاز به پیگیری زودتر باشد.

تأثیر بر برنامه‌ریزی درمانی

• درمان موضعی استروژن: در صورت وجود آتروفی بدون ضایعات دیسپلاستیک، ممکن است برای بهبود کیفیت نمونه و تسکین علائم (مانند خشکی یا ناراحتی واژینال)، از کرم یا تحمل استروژن موضعی استفاده شود. پس از ۴–۶ هفته، پاپ اسمیر مجدداً انجام می‌شود.
• اجتناب از اقدامات تهاجمی غیرضروری: شناسایی صحیح آتروفی می‌تواند از انجام کولپوسکوپی یا بیوپسی‌های غیرضروری جلوگیری کند که هزینه، اضطراب و عوارض را کاهش می‌دهد.

نقش تست HPV در مدیریت آتروفی

• در زنان بالای ۳۰ سال یا یائسه، تست همزمان HPV می‌تواند به تمایز تغییرات خوش‌خیم آتروفی از ضایعات پیش‌سرطانی کمک کند.
• اگر پاپ اسمیر نشان‌دهنده آتروفی باشد اما تست HPV منفی باشد، احتمال وجود ضایعه واقعی بسیار کم است و معمولاً نیازی به اقدام فوری نیست.

توصیه‌های کلینیکی

• آتروفی در پاپ اسمیر یک یافته خوش‌خیم است، اما می‌تواند تفسیر نتایج را دشوار کند.
• در صورت وجود آتروفی بدون سایر یافته‌های مشکوک:
• ابتدا علائم بالینی (مانند خشکی یا خونریزی پس از رابطه) ارزیابی شوند.
• در صورت نیاز، درمان موضعی استروژن داده شود و پس از ۴–۶ هفته پاپ اسمیر تکرار گردد.
• تست HPV می‌تواند در تصمیم‌گیری کمک‌کننده باشد.
• از انجام اقدامات تهاجمی بدون شواهد کافی اجتناب شود.

سخن آخر

آتروفی در تست پاپ اسمیر پدیده‌ای است که برای بسیاری از زنان به‌ویژه در سنین پس از یائسگی رخ می‌دهد و در اغلب موارد ناشی از کاهش سطح استروژن و تغییرات طبیعی در بافت واژن است. اما آنچه اهمیت دارد، تشخیص دقیق تفاوت میان تغییرات فیزیولوژیک و نشانه‌های اولیه بیماری‌های مهم‌تر است. اگرچه آتروفی لزوماً هشدار جدی نیست، ولی نادیده گرفتن آن در افرادی که سابقه بیماری‌های هورمونی یا علائم مشکوک دارند، می‌تواند مسیر درمان را با تاخیر مواجه کند.

تست پاپ اسمیر تنها یک گزارش نیست؛ فرصتی است برای پیشگیری زودهنگام از خطراتی که ممکن است در مراحل خاموش باقی بمانند. آگاهی از یافته‌هایی مثل آتروفی، به‌ویژه زمانی که همراه با علائمی چون خشکی واژن، درد هنگام رابطه یا لکه‌بینی غیرعادی باشد، می‌تواند اولین گام در پیشگیری موثر از آسیب‌های جدی‌تر باشد.

در مواجهه با چنین نتایجی، نباید دچار ترس یا بی‌توجهی شد. مشاوره با یک پزشک متخصص زنان، بررسی دقیق شرح‌حال و گاهی انجام تست‌های تکمیلی، راهی مطمئن برای اطمینان از سلامت شماست. اگر در تست پاپ اسمیر تان واژه «آتروفی» دیده شده، حالا زمان آن است که مسئولانه و آگاهانه اقدام کنید.