همه چیز درباره سرطان رحم خوش خیم + خطرات احتمالی و درمان
می‌دانیم که نام سرطان خیلی ترسناک است و در بسیاری از موارد فرقی ندارد که خوش‌خیم باشد یا بدخیم؛ در هر صورت ترسناک است! اما در دهههای اخیر پس از پیشرفت‌های علم پزشکی، می‌توان گفت که سرطان رحم خوش خیم، اغلب درمان میشود. توجه داشته باشید منظورمان نیست که در صورت خوش خیم بودن سرطان، می‌توانید راحت با آن زندگی کنید! چرا که همواره احتمال وخیم‌تر شدن و تبدیل شدن به تومورهای کشنده وجود دارد. تومورهای خوش‌خیم، کاملاً هم بی‌خطر نیستند و احتمال ناباروری و نازایی و در زمان بارداری، آسیب دیدن جنین را در پی دارد. اغلب، خانم‌های میانسال به این نوع سرطان دچار می‌شوند؛ اما ما در این مقاله، مطالبی را جمع‌آوری کرده‌ایم که می‌تواند شما را در تشخیص و رفع این تومور کم‌خطر اما دردسرساز راهنمایی کند. همچنین با کمک این مقاله می‌توانید با مراجعه به بهترین فوق تخصص سرطان رحم، از وخیم شدن تومورها جلوگیری کنید.
آنچه در ادامه این مقاله میخوانید:
کلمه تورمور برای بسیاری از افراد واژه‌ای وحشتناک و یادآور سرطان است؛ اما تومورهای خوش‌خیم نیز وجود دارند که با اقدامات مناسب اغلب رفع می‌شوند. به طور کلی، می‌توان سرطان رحم را در دو دسته خوش‌خیم و بدخیم تقسیم‌بندی کرد. سرطان خوش‌خیم و بدخیم رحم با یکدیگر متفاوت بوده و روش‌های درمان مختص به خود را دارند. خوش‌خیم، اصطلاحی است که برای بیماری‌های غیر پیشرونده و خفیف مورد استفاده قرار میگیرد. سرطان‌های خوش‌خیم برخلاف سرطان‌های بدخیم، توانایی متاستاز یا دست‌اندازی به سایر بافت‌های بدن را نداشته و فاقد ویژگی‌های تهاجمی سرطان هستند.
فیبروئید، میوم یا لیومیوم، سرطان رحم خوش خیم است که به عنوان یکی از شایع‌ترین تومورهای زنان شناخته میشود. گفته میشود حدود 20 الی 50 درصد از بانوان در سن باروری خود، فیبروئید را تجربه می‌کنند. این نوع تومور از کلاژن، پروتئوگلیکان و فیبرونکتین (سلول‌های بافت همبند و بافت ماهیچه صاف) تشکیل شده است. فیبروئید، نوعی تومور بافت ماهیچه‌ای است که در اثر رشد غیر طبیعی سلول‌های رحم ایجاد میشود؛ اما معمولا این سلول‌ها، سرطانی نبوده و خوش‌خیم هستند. ممکن است در رحم، یک یا چند تومور فیبروئید مشاهده شود که اندازه‌های مختلفی دارند. یک فیبروم می‌تواند به اندازه یک دانه کوچک سیب یا حتی یک پرتقال بزرگ باشد.
فیبروئیدهای رحم، تماما شبیه یکدیگر هستند؛ اما ممکن است در مکان‌های مختلفی تشکیل شوند. بر اساس محل تشکیل و رشد، تومورهای خوش‌خیم رحم را هم می‌توان به سه دسته تقسیم‌بندی کرد.
فیبروم اینترامورال
این نوع از فیبروم در لایه عضلانی رحم ایجاد میشود. فیبروم داخل رحم در صورت رشد، باعث کشیده شدن و بزرگتر شدن رحم میشود.
فیبروم ساب‌سروزال
این نوع از فیبروم در قسمت خارجی رحم تشکیل میشود. رشد بیشتر فیبروم، باعث میشود یک طرف رحم در مقایسه با طرف دیگر، بزرگتر به‌نظر برسد. این نوع از فیبروم به عنوان فیبروم زیر پوستی نیز شناخته میشود.
فیبروم پدانکوله
این نوع فیبروم به منظور پشتیبانی از خود، ریشه باریکی ایجاد میکند؛ به همین دلیل به عنوان فیبروم پدانکوله شناخته میشود. این نوع فیبروم به عنوان فیبروئید سوراخ‌دار و تومور زیر سوزنی نیز شناخته میشود.
فیبروم ساب موکوزال
فیبروم ساب موکوزال، یکی از کم‌یاب‌ترین نوع فیبروم است که در لایه میانی عضله یا میومتری رحم تشکیل میشود. فیبروم ساب موکوزال به عنوان فیبروم زیر مخاطی نیز شناخته میشود.
فیبروم داخل حفره‌ای
این نوع از فیبروم‌ها، درون حفره رحم رشد می‌کنند.
تمام انواع فیبروم رحم اختلالی در ساختار رحم ایجاد می‌کنند که شاید در اولین فرصت ضرر خود را نرساند؛ اما در طول سالیان ساختار دستگاه تولید مثل و وضعیت پریود را تغییر می‌دهد و منجر به عوارض ناخوشایندی میشود. بنابراین، اگر چه به‌صورت تصادفی فیبروئید رحم در شما تشخیص داده شد و چه علائم آن را داشتید، در صورت مطلع شدن از وجود آن‌ها، به پزشک مراجعه کنید تا در صورت نیاز برای از بین رفتن آن‌ها اقداماتی صورت بگیرد.
عواملی همچون سن، ژنتیک و اضافه وزن در ایجاد توده‌های خوش‌خیم موثر هستند؛ اما هنوز دلیل اصلی ایجاد فیبروم مشخص نیست. در سه ماه اول بارداری، احتمال افزایش سطح هورمون استروژن خون بیشتر است. گفته میشود که استرون که یکی از سه نوع اصلی استروژن است، با رشد غیرطبیعی سلول‌های عضلانی رحم، باعث ایجاد فیبروئید میشود. در سه ماه ابتدایی بارداری، فیبروم‌ها حدود یک سوم افزایش سایز خواهند داشت؛ البته پس از زایمان با کاهش سطح استروژن خون، فیبروم‌ها کوچکتر می‌شوند. لازم به ذکر است که در دوران یائسگی نیز سطح هورمون‌هایی از جمله استروژن، کاهش می‌یابد؛ که به دنباله این روند، دیده شده سایز فیبروم‌ها کوچکتر میشود. افرادی هستند که برای مشکلاتی مانند سرطان پستان از هورمون‌درمانی استفاده می‌کنند. بنابراین اگر سابقه هورمون‌درمانی دارید، احتمال تداوم رشد تومورهای سرطانی خوش‌خیم در رحم شما بیشتر از سایر افراد است.
معمولا تومورهای خوش‌خیم رحم، بدون هیچ علامتی در بدن فرد وجود دارند. در اغلب موارد، فیبروم‌ها به طور اتفاقی در تصویربرداری‌های پزشکی و طی معاینات لگنی توسط متخصص زنان، شناسایی می‌شوند. با این وجود، علائمی وجود دارد که با مشاهده آن‌ها می‌توانید به وجود فیبروم رحمی شک کنید.
- خون‌ریزی خارج از چرخه پریود
- نامنظم شدن دوره پریود
- افزایش شدت خون‌ریزی در دوران قاعدگی
- رابطه جنسی دردناک
- خون‌ریزی پس از رابطه جنسی
- احساس درد و افزایش ترشحات واژن (در صورت عفونت فیبروم)
- سابقه ابتلا به فیبروئید در خانواده
- خستگی مداوم و ضعف
- کم‌خونی و رنگ‌پریدگی
با رشد فیبروئید، می‌تواند علائم مختلفی ظاهر شود. رایج‌ترین نشانه در بانوان مبتلا به فیبروم، خون‌ریزی غیر طبیعی واژینال است. رشد فیبروئید می‌تواند روی مثانه فشار آورده و باعث بروز تکرر ادرار شود. این نوع تومور خوش‌خیم می‌تواند روی ناحیه انتهایى روده بزرگ و مقعد نیز فشار بیاورد. در صورت رشد غیرمعمول و بسیار زیاد فیبروم، ممکن است شکم بزرگ شده و حتی ظاهر یک شکم باردار را ایجاد کند. احساس درد در لگن، ناباروری و افزایش گرفتگی قاعدگی از دیگر علائم رشد فیبروئید است.
عوامل مختلفی در ایجاد فیبروئید نقش دارند. تحقیقات ثابت کرده‌اند، با وجود این عوامل، احتمال بروز تومور خوش‌خیم رحم افزایش می‌یابد.
- سن: در هر سنی امکان بروز فیبروم رحمی در بانوان وجود دارد؛ اما با بالاتر رفتن سن، احتمال ابتلای فرد به فیبروئید نیز افزایش پیدا میکند. این نوع از تومور خوش‌خیم رحم، در بازه سنی 30 تا 40 سالگی، شیوع بالاتری دارد. پس از یائسگی، اندازه فیبروئیدها کوچکتر خواهد شد.
- نژاد: نژاد، یکی از عوامل موثر در بروز بیماری‌ها است. در ایجاد فیبروم نیز نژاد موثر است. احتمال بروز فیبروئید در بانوان آمریکایی، آفریقایی و سیاه پوست در مقایسه با بانوان سفید پوست، بیشتر است.
- سابقه خانوادگی: در صورتی که در خانواده‌ی شما، فردی به فیبروئید مبتلا شده باشد، احتمال بروز این بیماری در شما نیز بالاتر از سایر افراد است. گفته میشود چنانچه فردی به فیبروم رحم مبتلا باشد، احتمال بروز فیبروم در دختران او، 3 برابر بیشتر از میانگین مردم است.
- شروع زودهنگام قاعدگی: دخترانی که قاعدگی آن‌ها، زودتر از حالت معمول (زیر 12 سال) آغاز میشود، بیشتر در معرض خطر ابتلا به فیبروم قرار دارند.
- اضافه وزن: اضافه وزن و چاقی مشکلات زیادی را به همراه دارد؛ یکی از این مشکلات، افزایش احتمال ابتلا به فیبروم رحم است. در بانوانی که اضافه وزن بالایی دارند، احتمال بروز تومور خوش‌خیم رحم، 2 تا 3 برابر بیشتر از میانگین است.
در بیشتر موارد، فیبروم‌ها علائم خاصی از خود نشان نمی‌دهند؛ اما در صورت مشاهده علائم مربوط به فیبروئید، حتما به متخصص زنان مراجعه کنید. پزشک با گرفتن شرح حال و معاینات فیزیکی، وضعیت بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهد. پزشک ممکن است برای تشخیص بهتر از آزمایش‌های دیگری نیز کمک بگیرد. فیبروم ساب‌سروزال و داخل جداری از جمله فیبروم‌هایی‌اند که با معاینه لگنی قابل تشخیص هستند. در این نوع فیبروم‌ها، رحم بزرگتر از حالت معمول بوده و دارای شکلی نامنظم، غیر حساس و سفت است. در اغلب موارد برای تشخیص دقیق و قطعی فیبروم ساب موکوزال از سونوگرافی، هیستروسکوپی یا MRI کمک می‌گیرند.
سونوگرافی
سونوگرافی، یکی از روش‌های تصویربرداری است که می‌توان به کمک آن، نوع فیبروم را تعیین کرده و اقدامات درمانی لازم را در دستور کار قرار دهند. سونوگرافی ممکن است به روش معمولی یا ترانس‌واژینال انجام شود. سونوگرافی، ارزان‌ترین و در دسترس‌ترین روش برای تشخیص فیبروئید است.
ام‌آر‌آی لگن
در MRI لگن، تصاویری عمیق و دقیق از تخمدان‌ها و رحم ثبت میشود که به تشخیص فیبروم رحم کمک میکند.
هیستروسکوپی
هیستروسکوپی، یک روش تشخیصی درمانی است. در این روش، هیستروسکوپ که لوله‌ای نازک و منعطف است را از طریق واژن به رحم وارد کرده و موارد مورد نیاز را بررسی می‌کنند. برای استفاده از این روش تشخیصی، از بیهوشی عمومی کمک می‌گیرند.
پس از تشخیص نوع فیبروئید، اندازه و مکان آن، پزشک زنان و زایمان نسبت به درمان این نوع از سرطان رحم خوش خیم، اقداماتی برای بیمار در نظر میگیرد. خوشبختانه با خوش خیم بودن سرطان رحم، در بیشتر موارد حتی نیاز به اقدام خاصی نیست.
انتظار همراه با نظارت
بسیاری از بانوان مبتلا به فیبروم رحمی، علائم خفیفی دارند. به طور معمول، این فیبروم‌ها پس از یائسگی کوچکتر می‌شوند؛ به همین دلیل، پزشکان به این افراد توصیه می‌کنند که برای درمان، کار خاصی انجام ندهند. افراد دارای علائم خفیف فیبروم، کافی است که هر 6 الی 12 ماه برای چکاپ مجدد مراجعه کنند.
دارو درمانی
با توجه به شرایط بیمار، ممکن است روش دارو درمانی برای او در نظر گرفته شود. به کمک داروهای تجویز شده، می‌توان از رشد فیبروئیدها جلوگیری کرده و نشانه‌های فیبروز رحمی را کاهش داد. داروهای ضدالتهاب و غیراستروئیدی به منظور کاهش درد این بیماران مورد استفاده قرار میگیرد. پروژستین‌ها و همچنین آمپول دکاپپتیل GNRH یا دیفرلین (به مدت محدود 6 ماهه) برای کاهش و درمان خون‌ریزی رحمی تجویز میشود. لورلین، یکی داروهای خانواده آگونیست‌ها است که در درمان فیبروئید استفاده میشود. لازم به ذکر است که درمان دارویی قطعی نیست و در اغلب موارد پس از قطع دارو، فیبروم‌ها به سایز قبلی خود برمی‌گردند. با این حال، توصیه میشود قبل از انجام جراحی، جهت کوچکتر شدن میوم، دارو مصرف شود.
در برخی از موارد ابتلا به فیبروم، از روش‌های جراحی برای درمان استفاده می‌کنند. اما مسئله اصلی این است که مگر سرطان خوش خیم رحم، به‌راحتی قابل رفع نیست؟ پس چرا در برخی موارد نیاز به جراحی‌هایی مانند هیسترکتومی، میومکتومی و آمبولیزاسیون وجود دارد؟ در ادامه اشاره کرده‌ایم که در چه مورد ابتلا به فیبروم رحم نیاز به جراحی دارد:
- خون‌ریزی بیش از اندازه
- زمانی که فیبروم در روند باروری اختلال ایجاد کند
- سرطانی شدن فیبروم (در موارد نادر)
اگر تومورهای سرطانی خوش‌خیم رحم پس از مدتی خودبه‌خود رفع نشدند، از درمان‌هایی استفاده میشود که پیش‌تر به آن‌ها اشاره کردیم. در برخی مواقع اما، این درمان‌ها نیز پاسخ‌گو نیست و در آن وضعیت احتمالاً نیاز به جراحی وجود دارد. همچنین در برخی مواقع این تومورها، با اینکه بی‌خطر هستند، بسیار بزرگ می‌شوند و تغییر شکل و تغییر ساختار رحم را به‌دنبال خود می‌آورند. در این مواقع اغلب نیاز است که با جراحی برداشته شوند. در ادامه سایر جراحی‌های مناسب برای این کار را معرفی کرده‌ایم.
جراحی هیسترکتومی
هیسترکتومی، یک روش جراحی قطعی برای درمان فیبروم رحمی است و در آن کل رحم از بدن بیمار خارج میشود. زمانی که فیبروم بیش از اندازه رشد کرده و بیمار خون‌ریزی شدیدی دارد یا زمانی که بیمار به یائسگی نزدیک نشده و قصد باروری هم ندارد، از جراحی هیسترکتومی استفاده می‌کنند.
جراحی میومکتومی
در صورتی که توده‌های فیبروم کوچکتر باشند یا فرد بنا به هر دلیلی همچون باروری، قصد حفظ رحم خود را داشته باشد، از جراحی میومکتومی استفاده می‌کنند. بر اساس نوع، اندازه و محل میوم‌ها، پزشک تصمیم میگیرد از روش لاپاراسکوپی یا ماژور برای جراحی استفاده کند.
آمبولیزاسیون
تومورهای خوش‌خیم برای تغذیه و رشد به خون‌رسانی نیاز دارند. در روش آمبولیزاسیون، پزشک به کمک یک لوله نازک، ژل یا ذرات کوچک پلاستیکی را درون رگ تزریق کرده و خون‌رسانی تومور را مختل میکند. به کمک این روش، تومورها رشد نکرده و حتی کوچکتر می‌شوند. آمبولیزاسیون اما عوارض احتمالی دارد که یائسگی زودتر از موعد، یکی از آن‌ها است.
از طریق آزمایش‌هایی همچون سونوگرافی، MRI و همچنین هیستروسکوپی، اطلاعات مفیدی در رابطه با فیبروم و عوارض احتمالی آن در بارداری به‌دست می‌آید. چنانچه در اثر این نوع از سرطان خوش‌خیم رحم، حفره رحم، دستخوش تغییرات نشده باشد، فرد می‌تواند بدون نیاز به درمان، نسبت به بارداری اقدام کند. اگر حفره رحم دچار تغییر شده باشد، می‌توان از جراحی میومکتومی استفاده کرد.
با وجود فیبروم ساب‌موکوزال یا زیر مخاطی، میزان باروری فرد کاهش پیدا میکند. با خارج کردن فیبروم ساب‌موکوزال، احتمال باروری مجدداً افزایش پیدا میکند. فیبروم‌های ساب‌سروزال اما، اختلالی در باروری فرد ایجاد نمی‌کنند؛ با این حال، خارج کردن آن‌ها، احتمال باروری فرد را افزایش می‌دهد. امکان دارد که میزان باروری با فیبروئیدهای داخلی جداری کاهش پیدا کند؛ اما برخلاف فیبروم‌های ساب موکوزال و ساب‌سروزال، خارج کردن آن‌ها تاثیری در میزان باروری فرد ندارد. عمل جراحی میومکتومی، تنها در صورتی توصیه میشود که کاهش باروری فرد تایید شده باشد و همچنین عمل بتواند میزان باروری فرد را افزایش دهد. بنابراین شما نمی‌توانید سرخودانه تصمیم به جراحی بگیرید و خود را تحت خطرات گوناگونی قرار دهید. همواره فقط به تشخیص پزشک خود اعتماد کنید.
برخی از عوامل موثر در بروز فیبروئید، قابل کنترل نیستند؛ ژنتیک و نژاد از این موارد هستند. با این حال، می‌توان به کمک روش‌هایی ساده از بروز این توده‌های خوش‌خیم جلوگیری کرد:
- عدم مصرف نوشیدنی‌های الکلی: الکل می‌تواند احتمال بروز فیبروم رحمی را افزایش دهد. الکل با افزایش التهاب و همچنین افزایش هورمون‌های مؤثر در رشد فیبرو‌ها، عامل بروز فیبروئید است
- حفظ تعادل استروژن: گفته میشود که یکی از دلایل رشد و ایجاد فیبروئید، سطح بالای استروژن خون است؛ بنابراین به کمک حفظ تعادل در هورمون استروژن، می‌توان از بروز توده‌های خوش‌خیم رحم جلوگیری کرد
- تناسب اندام: سلول‌های چربی، یکی از دلایل افزایش سطح استروژن خون هستند؛ بنابراین کاهش وزن، می‌تواند یه تعادل هورمون‌ها نیز کمک کند
- کاهش فشار خون: بیشتر بانوانی که به فیبروئید مبتلا هستند، فشار خون بالایی نیز دارند. یکی از راه‌های پیشگیری از بروز توده‌های خوش‌خیم فیبروئید، کنترل فشار خون است. کاهش مصرف نمک، ورزش منظم و پرهیز از مصرف دخانیات به کنترل فشارخون کمک می‌کنند
- مصرف ویتامین D: ویتامین D، اثری شگفت‌انگیز در کاهش خطر ابتلا به فیبروم رحمی دارد. طبق بررسی‌های انجام شده، گفته میشود که مصرف به اندازه‌ی ویتامین D، می‌تواند تا 32 درصد، خطر ابتلا به فیبروئید را کاهش دهد. پزشکان توصیه می‌کنند که افراد عادی، ماهانه یک عدد قرص ویتامین D مصرف کنند
افراد مبتلا به فیبروئید، باید طبق یک اصول غذایی سالم برای خودشان رژیم غذایی روزانه تهیه کنند. با رعایت باید‌ها و نباید‌ها در مصرف مواد غذایی، می‌توان به بهبود و کنترل توده‌های فیبروم کمک کرد: در ادامه این نکات را می‌نویسیم:
- مصرف فیبر: برای ایجاد و حفظ تعادل در هورمون‌ها، مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر را فراموش نکنید. میوه‌ها و سبزیجات خام، خشک شده یا پخته شده، جو دوسر، ماکارونی سبوس‌دار و حبوبات از منابع فیبر هستند
- مصرف لبنیات: وجود کلسیم، منیزیم و فسفر در لبنیاتی همچون ماست و پنیر، به جلوگیری از فیبروم رحمی کمک میکند؛ در واقع این مواد معدنی در کاهش رشد تومورها نقش دارند. ویتامین D موجود در لبنیات نیز از بروز فیبروم رحمی جلوگیری میکند
- مصرف چای سبز: با مصرف چای سبز می‌توان در مقابل رشد فیبروئیدها ممانعت کرد. چای سبز، گیاهی دارویی است که با انواع آنتی‌اکسیدان‌های خود، قادر است میزان استروژن خون و التهابات را کاهش دهد. کاهش عوارض ناشی از فیبروم رحمی، یکی دیگر از مزایای چای سبز است
- کنترل مصرف مواد قندی و کربوهیدرات: مواد قندی و کربوهیدرات‌ها، فیبروئید را تحریک می‌کنند؛ بنابراین قند را از رژیم غذایی خود حذف کرده یا مصرف آن را به حداقل مقدار ممکن برسانید
- مواد غذایی حاوی استروژن را با احتیاط مصرف کنید: برای کنترل فیبروم رحمی، مواد غذایی که سطح استروژن خون را افزایش می‌دهند را با احتیاط مصرف کنید. دانه کتان، سویا و گوشت قرمز از جمله مواد غذایی هستند که استروژن خون را افزایش می‌دهند
سخن پایانی
فیبروئید یا فیبروم رحم، نوعی تومور خوش‌خیم منوکلونال است، این توده‌ها، غیر سرطانی بوده و از سلول‌های عضلانی رحم ساخته می‌شوند. براساس محل رشد، 5 نوع فیبروم رحمی در بانوان ممکن است شکل بگیرد. عوامل مختلفی همچون سن، نژاد و سابقه خانوادگی در بروز سرطان رحم خوش خیم موثر هستند. گفته میشود که هورمون استروژن، علت اصلی ایجاد فیبروئید است. با پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های الکی، کاهش وزن، مصرف کافی ویتامین D و همچنین داشتن یک رژیم غذایی سالم و اصولی، می‌توان فیبروئید رحم را کنترل کرد. بر اساس نوع و اندازه فیبروم، روش درمانی متفاوت است؛ حتی ممکن است که پزشک برای شما درمان دارویی یا جراحی در نظر نگیرد. درست است که این نوع سرطان سلامت عمومی‌تان را تهدید نمی‌کند؛ اما نیاز است اقداماتی نزد یک فوق تخصص رحم انجام شود تا از مشکلات احتمالی جلوگیری شود. ما در کلینیک بانو، تجهیزات و شرایطی را فراهم کرده‌ایم که تمام بانوان عزیز بتوانند با مراجعه به ما از سلامت دستگاه تولید مثل خود مطمئن شوند.